Wat is een all-electric warmtepomp?

Een all-electric warmtepomp haalt warmte uit de buitenlucht, grondwater of de bodem en zet die om naar bruikbare warmte voor in huis. De warmtepomp bestaat uit verschillende onderdelen: een buitenunit, een binnenunit en een voorraadvat voor warm water. De buitenunit zuigt buitenlucht aan en haalt daar warmte uit. De energie wordt vervolgens door het zogenaamde koudemiddel naar de binnenunit getransporteerd. Vanuit de binnenunit wordt de warmte dan via het afgiftesysteem (vaak radiatoren) door de woning verspreid. Een warmtepomp werkt meestal met een verwarmingstemperatuur van maximaal 45 tot 55 °C. Er zijn ook warmtepompsystemen met een verwarmingstemperatuur tot 70 °C. Deze noem je een hogetemperatuur-warmtepomp (HT-warmtepomp).

De elektrische warmtepomp verzorgt vrijwel altijd ook het warm water voor de badkamer en keuken, omdat er geen cv-ketel meer aanwezig is om dat te doen. Deze installaties hebben een geïntegreerde boiler en opslag voor warm water.

De warmtepomp is een zeer efficiënte techniek. Dat komt omdat de pomp meer energie als warmte levert, dan er aan elektriciteit in gaat. De warmtepomp onttrekt namelijk een groot deel van de energie aan de omgeving. Vandaar het rendement – Coefficient of Performance (COP) – van ongeveer 400%: 1 deel energie wordt opgenomen door de pomp en deze levert 4 delen nuttige energie, in de vorm van warmte. In vergelijking: het rendement van een cv-ketel is maximaal 95%.

De warmtepomp heeft natuurlijk ook stroom nodig en die moet worden opgewekt. Als je dat meerekent, loopt het jaarrendement– Seasonal Coefficient of Performance (SCOP) – voor ruimteverwarming van een volledig elektrische warmtepomp uiteen van 2 tot 6. Dit betekent dat een warmtepomp 1 kWh elektriciteit omzet in 2 tot 6 kWh warmte.

Voor warm water is het rendement iets lager vanwege het grotere temperatuurverschil tussen bron en gewenste temperatuur. De SCOP ligt hier veelal tussen 2,5 en 3.

Geschikte situaties

All-electric warmtepompen zijn vaak goed toepasbaar in de volgende situaties:

• Bij goed geïsoleerde gebouwen en woningen. Dat zijn gebouwen die al geïsoleerd zijn op minimaal energielabel B. Dit zijn bijvoorbeeld woningen vanaf bouwjaar circa 1992-1995 of gerenoveerde gebouwen die tot dat energielabel geïsoleerd zijn. Goede isolatie is een randvoorwaarde voor de toepassing van all-electric.
• In buurten met een lage bebouwingsdichtheid, dus met relatief weinig woningen. In deze buurten is een collectieve oplossing (bijvoorbeeld een warmtenet) niet rendabel. Daarom is een oplossing per gebouw nodig. Deze zogenaamde individuele oplossing is vaak een warmtepomp. 
• Bij een elektriciteitsnet met voldoende capaciteit. Het gaat dan om netten die al voldoende capaciteit hebben voor warmtepompen of waar al netverzwaring op de planning staat. Dat laatste kun je navragen bij de regionale netbeheerder. Afspraken maken over tijd en omvang van gevraagde capaciteit kan helpen bij de realisatie van projecten, bijvoorbeeld de afspraak dat slimme aansturing de piekvraag uitstelt.

Minder geschikte situaties

All-electric warmtepompen zijn over het algemeen minder goed toepasbaar in de volgende situaties:

• Bij minder goed geïsoleerde woningen. Dit zijn gebouwen met energielabel C of lager. Voor die gebouwen, bijvoorbeeld monumenten, kan de hogetemperatuur-warmtepomp een goed alternatief zijn als eindoplossing.
• Waar niet voldaan kan worden aan de geluidseisen. De buitenunit van een lucht-waterwarmtepomp maakt geluid. Van buitenunits van warmtepompen die vanaf april 2021 zijn geplaatst, mag op de erfgrens overdag maximaal 45 decibel en ’s nachts maximaal 40 decibel geluid hoorbaar zijn. 
• Bij gebrek aan ruimte in de bodem. Voor een warmtepomp die warmte haalt uit de bodem is ondergronds ruimte nodig voor de slangen die het water omhoog brengen. In de grond boren kan in dichtbebouwde gebieden een probleem zijn door ruimtegebrek in de bodem of omdat dat schade oplevert aan tuinen.

Elektriciteitsgebruik

De duurzaamheid van de all-electric warmtepomp is onder andere afhankelijk van de gebruikte elektriciteit. De CO₂-uitstoot van de warmtepomp kan richting 2050 volledig naar 0 als alle elektriciteit duurzaam wordt opgewekt. Dat is nu nog niet het geval. Een bodemwarmtepomp kan een huis bij warm weer ook koelen met een zeer laag energieverbruik. Luchtwarmtepompen kunnen ook koelen, maar verbruiken dan ongeveer evenveel energie als een airconditioner.

F-gassen

F-gassen zijn synthetische koudemiddelen. Het koudemiddel dat de warmtepomp gebruikt, belast het milieu als het middel vrijkomt in de atmosfeer. De nieuwere generatie koudemiddelen heeft een steeds lagere milieubelasting, waarmee de markt al vooruitloopt op de internationale F-gassenwetgeving. De huidige wetgeving regelt al de gecontroleerde afvoer en recycling van het koudemiddel aan het eind van de levensduur van de warmtepomp.

Wat betekent de inzet van een elektrische warmtepomp voor betrokken partijen?

Gebouweigenaar en woningeigenaar 

• Koken zonder aardgas. Bij een elektrische warmtepomp kook je ook zonder aardgas. De zuinigste methode is koken met inductie, maar bewoners moeten hoe dan ook overstappen op elektrisch koken.
• Geen gas meer nodig, als ook het warme tapwater door de all-electric warmtepomp opgewekt wordt.
• Stroomverbruik. Als een warmtepomp wordt ondersteund met elektrische bijverwarming, kan deze op koude winterdagen veel stroom gebruiken. Daarvoor is in de meterkast een aansluiting op het elektriciteitsnet nodig van 3 x 25 A.
• Verwarmingssysteem. Een elektrische warmtepomp werkt met lagere temperaturen dan een cv-ketel. Het systeem moet daarom voldoende capaciteit hebben om een huis toch warm te krijgen. De meest geschikte systemen zijn vloerverwarming, wandverwarming of speciale lagetemperatuur-radiatoren. In een nageïsoleerd, ouder huis zijn de bestaande radiatoren soms ook geschikt, of met kleine aanpassingen geschikt te maken.

Rol van de gemeente

De woningeigenaar hoeft geen vergunning aan te vragen voor de plaatsing van een warmtepomp. Wel geldt voor het plaatsen van bodembronnen en bodemlussen (ondergrondse slangen) een meldingsplicht. Bij grote buitenunits van luchtwaterwarmtepompen kan een omgevingsvergunning nodig zijn. De gemeente moet tijdig overleggen met de netbeheerder over verzwaring van het elektriciteitsnet. In drinkwaterwingebieden zijn bodembronnen en bodemlussen niet toegestaan.

Rol van de netbeheerder

Wanneer veel woningen in een buurt overstappen op de all-electric warmtepomp neemt de vraag naar elektriciteit toe. Dat geldt uiteraard ook voor het toenemend gebruik van zonnepanelen en elektrische auto’s. Verzwaring van het elektriciteitsnet is soms nodig. Het is belangrijk om als gemeente tijdig contact op te nemen met de netbeheerder, die dan maatregelen kan nemen om de netcapaciteit waar nodig uit te breiden. De netbeheerder voor het gasnet kan mogelijk het gasnet verwijderen als alle gebruikers van het gas af zijn.

De prestaties van all-electric warmtepompen zijn de laatste jaren verbeterd. Bedrijven hebben volop geïnvesteerd in innovaties van warmtepompen en de toebehoren. Nieuwe ontwikkelingen zijn onder meer:

• modulair bouwen, waarbij de aannemer componenten zoals installaties, dak- en gevelmodules als standaardonderdelen installeert. Die componenten zijn bijvoorbeeld compacte en geluidsarme energie-units die alle installaties bevatten: warmtepomp, tapwater, ventilatie en eventueel een energieopslagvat;
• stillere buitenunits;
• geluidsisolatiekasten voor de buitenunit van de warmtepomp;
• optimaal ingeregelde systemen met slimme aansturing;
• monitoring en display voor gebruikers over functioneren van het systeem en energiegebruik;
• nieuwe koudemiddelen met minder milieubelasting.

• Besparingen: Duurzaam elektrische verwarmen | Milieu Centraal
• Welk type warmtepomp voor welk huis:  Volledig elektrische warmtepomp | Verbeterjehuis
• Toepassing van open en gesloten bodemenergiesystemen: WKO-bodemenergietool 
• Geluidseisen voor buitenunits: Besluit Bouwwerken Leefomgeving (BBL) | Wetten Overheid