"Discussie over warmtenetten zit aardwarmte in de weg"
Ambitieuze plannen heeft Geothermie Nederland. Veel meer productie van aardwarmte, omdat het kan én direct zorgt voor een forse besparing van aardgas. In 2024 is daar naar eigen zeggen een begin mee gemaakt: 16 procent meer productie dan in de jaren ervoor. Maar branchevoorzitter Hans Bolscher denkt groter, neemt een voorbeeld aan steden als Parijs en München, al tientallen jaren ruim voorzien van aardwarmte. “En wij blijven maar over warmtenetten discussiëren. Schiet eens op, maak ze betaalbaar.”
Wat heb je in bijna 4 jaar voorzitterschap bereikt?
“Wat aardwarmte is, is meer en meer bekend. Net als wat de reële mogelijkheden ervan zijn en wat de risico’s en valkuilen zijn. We zijn erin geslaagd de potentie ervan onder de aandacht te brengen. En krijgen steun van gemeentes, provincies en de Tweede Kamer.”
Weet je exact waar je in Nederland aardwarmte kunt winnen?
“Nee, niet exact. Je kent de ondergrond pas, als je ernaar gaat kijken. Er is veel bekend over met name het Westland, een deel van het Oostland, dat is rond Pijnacker en Waddinxveen, Noord-Holland, Friesland, Groningen en Drenthe. Feitelijk kun je stellen dat in gebieden waar gaswinning goed kan, geothermie vaak ook goed kan. In de andere gebieden kan wellicht ook veel, maar die moeten we eerst beter in kaart brengen.”
Welke gebieden komen niet in aanmerking?
“Boren in Groningen is niet verstandig, door de gevoelens die dat oproept in die regio. Ook in Limburg is het lastiger. Dat is de enige plek in Nederland waar aardactiviteit voorkomt. Her en der zitten er breuklijnen in de ondergrond en – het is weliswaar een paar jaar geleden – er komen trillingen voor. Ook in drinkwatergebieden mogen we wettelijk geen aardwarmte winnen. Daarnaast brengen Energie Beheer Nederland (EBN) en TNO nu al anderhalf jaar met SCAN de witte plekken in kaart zoals recent bij Amsterdam, Oss en De Bilt. SCAN onderzoekt waar de Nederlandse ondergrond, in de delen waarover wij nog weinig informatie hebben, geschikt zou kunnen zijn voor de winning van aardwarmte. Dat onderzoek loopt nog wel even en gaat naar meer regio’s kijken.”
Kan aardwarmte echt een kwart van de hele warmtevraag leveren?
“Het is mogelijk. Ten eerste nemen veel gemeenten aardwarmte in de warmteprogramma’s op. Ten tweede zijn we met veel gemeenten in gesprek. Die willen allemaal hetzelfde weten: is het kansrijk, betaalbaar, kleven er risico’s aan en wanneer is het beschikbaar? Amsterdam bijvoorbeeld wil aardwarmte, deed recent een uitvraag bij diverse partijen en zo zijn er meer gemeenten."
"Ik ben van de bronnen, niet van de warmtenetten. Maar die hebben we wel nodig. Die maatschappelijke discussie over privaat of niet, dat duurt te lang. Schiet eens op! Doen we niets, dan wordt warmte een stuk duurder. All-electric is dan het enige alternatief. Dat zorgt voor piekbelasting en maakt ons kwetsbaar. Het Rijk trekt zich dit aan. We kijken dan ook uit naar de voorjaarsnota. Het Rijk noemt aardwarmte in Ontwikkelperspectief duurzame warmtebronnen de meest duurzame warmtebron. De overheid noemt een jaarlijks maximum van 200 petajoule als potentieel.”
Voor de beeldvorming, Klimaatakkoord geeft aan dat 1 petajoule, ofwel 1 biljard (1.000.000.000.000.000) joule, voldoende is om ongeveer 15.000 huishoudens een jaar lang van energie te voorzien.
“Steeds meer steden zetten in op energiebesparende maatregelen. Dat is heel goed. Wat de exacte cijfers worden? Mogelijk halen we 25 procent. Maar aan elke duurzame warmtebron kleeft wel een verhaal. Ik herinner me de berichtgeving jaren terug over de eerste zonnepanelen; alles erover was knuffelbaar. Nu hoor en lees je ook over bezwaren tegen deze panelen. Of denk aan de bouw en exploitatie van een windpark op land bijvoorbeeld. Ook de groei van aardwarmte is nog geen gelopen race.”
Wat zou helpen?
“We moeten af van de vele onzekerheden waarmee we rond aardwarmte te kampen hebben. Daardoor gaat de afzet te langzaam. We hebben nu 30 producerende putten en zo’n 100 projecten in de pijplijn. Dat zijn projecten waarbij gemeenten interesse tonen en waar vergunningsaanvragen voor lopen, maar het komt maar niet van de grond. Aanpassing van de Mijnbouwwet zou helpen. Die laat te veel interpretaties toe, is niet helder. Daardoor is het niet voorspelbaar wanneer je wel of geen vergunning krijgt. Daarnaast loop je bij aardwarmtewinning veel minder risico dan bij olie- en gaswinning, waarbij je volume uit de grond haalt."
"De booroperators, adviseurs, geologen en afnemers hebben te maken met onzekerheden. Met de afnameprijs van aardwarmte kun je nu niet alle risico’s afdekken. Je hebt te maken met onzekerheid over je inkomsten, je afzetprijs en je volume. Daarnaast is er onzekerheid over de ondergrond om in te boren en over subsidies. Aardwarmte kan goedkoper worden, maar dan moet het Rijk wel de vaste kosten vergoeden. Het is nu al goedkoper dan andere duurzame alternatieven, maar gas verbranden is nog altijd goedkoper.”
Zijn gemeenten huiverig om productieputten voor warmtenetten aan te laten leggen?
“Nee, we vinden altijd een gewillig oor. We gaan met de complete warmteketen in gesprek, daar ontkomen we niet aan. Daarbij gaat onze aandacht uit naar zo veilig en goed mogelijk aardwarmte produceren. Gemeenten die met warmtenetten verder willen, moeten ook nadenken over de bronnen. Wat is er beschikbaar: restwarmte, aardwarmte of aquathermie? Voor Zuid-Holland is dit net in kaart gebracht. We kunnen wel 50 procent van de aanwezige glastuinbouw via hybride oplossingen van aardwarmte voorzien. Een overschot aan warmte gaat dan direct naar omliggende gebouwen. Wel zo efficiënt.”
Wat adviseer je gemeenten die interesse tonen?
“Zorg dat je je warmteprogramma op orde hebt. Dus ga na wat de exacte warmtevraag is en om hoeveel woningen het concreet gaat. Die data wil nog weleens in een warmteprogramma ontbreken. Geothermie zal vaak een hele interessante optie blijken. Ga daarover in gesprek met een van onze leden. Ontwikkelaars en exploitanten van aardwarmtebronnen, adviesbureaus, ingenieursbedrijven, installateurs, warmtebedrijven en -netbeheerders en overheden, ze staan allen genoemd op onze website.”
Lees ook
Meer informatie
- SCAN-programma | Scanaardwarmte.nl
- Ontwikkelperspectief duurzame warmtebronnen | Rijksoverheid.nl
- Leden Geothermie Nederland | Geothermie.nl
