Hoe Zonnedorpen 6 dorpen meekrijgt naar aardgasvrij
Maar weinig bewoners in aardbevingsgebied Noord-Groningen blijven enthousiast over gaswinning. Een aantal idealisten wilde snel een all-electric-oplossing, waaronder Willem Schaap. Samen vormden ze de energiecoöperatie Zonnedorpen in gemeente Eemsdelta. Energiearmoede is er overal. En sociale controle is zowat uitgevonden in deze ons-kent-ons-gemeenschap. Hoe kregen ze bewoners van 6 dorpen mee naar aardgasvrij verwarmen? Welke route nam Zonnedorpen?
Stap 1: begin met flyeren
“We zijn begonnen met flyeren en advertenties met advies over all-electric en interviews in wijkkranten”, begint Zonnedorpen-voorzitter Willem Schaap. “Uit ieder dorp hebben we een vertegenwoordigend bestuurslid. Daardoor zijn we goed geworteld in alle gemeenschappen. Al snel haakten de early adaptors aan. Ook zij zorgden voor mond-tot-mondreclame. Maar wat het meest overtuigt, is als je laat zien hoe je je huis aardgasvrij verwarmt. Hierop huurden we een werkplek in het dorpshuis, verwijderden de oude gasketel en plaatsten op eigen kosten een hogetemperatuur-warmtepomp. Het bestaande verwarmingssysteem met radiatoren langs de wand lieten we gewoon zitten. Daar houden we regelmatig een Open Huis om te laten zien én voelen dat een gebouw uit 1868 met een warmtepomp en minimale aanpassingen prima op temperatuur te houden is.”
Stap 2: maak het betaalbaar
“Iedereen moest deel kunnen nemen, ook mensen met een krappe portemonnee. We investeerden € 50.000, die we met een prijs hadden gewonnen, en maakten gebruik van gelden uit het provinciaal financieringsfonds Nieuwe Doen. Daarnaast zetten we regelingen in als onder andere de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) en gemeentelijke bijdrages om energiearmoede te bestrijden. Ook is overheidsgeld beschikbaar om de overlast door de gaswinning te compenseren. Binnenkort komt meer budget vrij voor Maatregel 29: ook compensatiegelden voor de overlast en schade door gaswinning. Ten slotte kan via het warmtefonds goedkope financiering worden aangeboden. Zonnedorpen helpt bewoners met het aanvragen. De opgewekte energie van het zonnepanelenveld leverden we gratis aan groene energieleverancier Energie VanOns. Daarbij spraken we voor afname een concurrerende vaste kWh-prijs af van 17,5 eurocent voor onze leden. Dit hebben we vanaf het begin tot juni 2024 kunnen volhouden.”
Stap 3: scan de woning
“Wie we zijn, wat we doen en wat je van ons kunt verwachten, legt een van onze duurzaamheidsadviseurs aan je uit. Die komt bij je thuis op bezoek, als je interesse toont in aardgasvrij wonen. Geen 2 huizen zijn hier gelijk. Het varieert van een eenvoudige arbeiderswoning tot een voormalige kerk die wordt bewoond. De adviseur tekent op hoe je je huis verwarmt en wat je kunt isoleren. Daarbij werken we samen met een bedrijf dat adviseert over energiebesparingsmaatregelen aan je woning. Zo’n energieprestatieadvies (epa) kost normaal 600 euro; wij betalen deze kosten uit het project.”
Stap 4: ontzorg van A tot Z
“Heb je nog een vaste huurketel, die je moet afkopen? Die afkoop betalen we. Ook vergoeden we installatiekosten van een warmtepomp, tot maximaal € 4.000. De begeleiding van A tot Z kost je niks. Dat gold ook voor het 70-jarige echtpaar, waar we wel 40 keer op bezoek kwamen. We vragen verduurzamingssubsidie voor bewoners aan. Want de meeste mensen lopen vast bij een aanvraag.”
Stap 5: monitor
“We houden zicht op het verbruik van onze leden. Juni 2024 liep ons contract met Energie VanOns af. Sinds deze datum betalen onze leden het normale stroomtarief en geeft Zonnedorpen daar een cashback op van 4 cent per kWh. Dat is toch een behoorlijk ledenvoordeel. We willen er zeker van zijn dat we elk adres binnen de Zonnedorpen een all-electric-aanbod hebben gedaan. Daarom gaan studenten nu de laatste adressen af. Niemand zetten we onder druk om mee te doen. “
Stap 6: troubleshooten
“Het elektrisch verbruik schiet omhoog door het gebruik van de warmtepompen, wat leidt tot netcongestie. Hoe gaan we hiermee om? Zwaardere kabels in de grond laten leggen? Of kunnen we pieken op de een of andere manier afvlakken? We hebben een accu bij het zonnepanelenveld geplaatst en zijn bezig om bij leden thuisaccu’s aan te sluiten. En we begonnen een onderzoek met netbeheerder Enexis om na te gaan hoe we de beschikbare stroom efficiënter kunnen verbruiken."
"Een bestuurslid met een IT-achtergrond ontwikkelde daarvoor een energiemanagementsysteem. Dit EMS ontvangt data over de temperatuur, wind en zonverwachting, de verbruiksdata uit de lokale trafo’s van Enexis en de European Power Exchange-prijs. Dat is de stroomprijs die per uur varieert en een etmaal van tevoren wordt vastgesteld. Deze EPEX-prijs betaalt elk lid van onze energiecoöperatie met een dynamisch contract, dat werkt met stroomprijzen per uur. Zo word je extra beloond. Voorwaarde is wel dat je zonnepanelen op je dak hebt, anders is de terugverdientijd onaantrekkelijk: langer dan 8 jaar namelijk. De meesten hebben die panelen, gesteund door de ruime verduurzamingsmaatregelen die hier gelden vanwege de aardbevingsschade. “
Stap 7: blijf creatief
“Elk huishouden zal door isolatiemaatregelen minder joules voor energie gaan verbruiken. Maar we moeten creatief blijven, want de vraag naar energie zal groeien. We willen een groter zonnepanelenveld, denken aan 3 tot 4 hectare. Op voormalige gaslocaties zijn zonnepanelen toegestaan, maar zover zijn we nog niet. Ja, er zit nog genoeg in de pen.”
Veel bewoners in de dorpen Garsthuizen/ Startenhuizen, Godlinze, Leermens, 't Zandt, Zeerijp en Zijldijk hadden al zonnepanelen op het dak, maar nog niet iedereen. Dat moest snel gebeuren, was de wilde gedachte. Helaas konden niet alle daken dat gewicht dragen. Een weiland volleggen dan maar. Dat ging wel: 1.500 stuks op 0,3 hectare. Genoeg voor 100 huishoudens. En fijn laag bij de grond, zodat het minder in het oog valt en geen weerstand oproept. De bewoners hoeven niet financieel bij te dragen aan het veld om mee te kunnen doen.
