Kerschoten met restwarmte uit effluent van het gas af
Kerschoten gaat bijna van het aardgas af. Hans Beckeringh, projectleider van Kerschoten Energieneutraal, en Theo van Es, adviseur Energietransitie bij de gemeente Apeldoorn, vertellen over hun plannen voor een middentemperatuur-warmtenet. "Dit is de eerste stap naar een duurzaam collectief warmtesysteem voorde stad Apeldoorn."
Toelichting bij deze afbeelding
In 2011 was Kerschoten een pilot ‘Gebieden Energieneutraal’ (GEN) voor het energieneutraal maken van bestaande wijken. GEN was een initiatief van tien grote landelijke bedrijven. Theo: “Toen bleek al dat een warmtenet de beste optie is, maar financieel was het niet haalbaar. Nadat het project om die reden een tijd stillag, zijn we in 2018 verdergegaan. Vorig jaar zijn we in Kerschoten samen met acht partners tot een principebesluit voor een warmtenet gekomen: de gemeente Apeldoorn, Linthorst Energy, Waterschap Vallei en Veluwe, het Gelders Warmte Infrabedrijf, de woningbouwcorporaties De Goede Woning, De Woonmensen, Ons Huis en de Jakobus Fruytier Scholengemeenschap.”
Het warmtenet Kerschoten gaat haar warmte uit het gezuiverde water van de rioolzuivering halen, ook wel effluent genoemd. Hans: “Het effluent heeft een temperatuur van 10 tot 25°C. Door de hoge basistemperatuur kan Linthorst Energy in de warmtecentrale met hun industriële warmtepomp en buffertechniek efficiënt en duurzaam warmte produceren van 70 tot 80°C.
De aflevertemperatuur van 70°C is zelfs genoeg voor oudere niet-geïsoleerde woningen. We stimuleren isolatie van bestaande woningen wel, omdat dit zorgt voor lager energieverbruik en lagere energierekeningen. Met een lagere warmtevraag per woning kan je ook meer woningen bedienen met de warmtecentrale.”
Netcongestie verholpen?
De aanvraag voor de stroomaansluiting voor Kerschoten viel samen met het slot op nieuwe stroomaansluitingen in 2022. Hans: “Voor Kerschoten hebben we sinds kort de toezegging van netbeheerder Liander dat we de stroom voor het transport op tijd beschikbaar hebben. Dit is de stroom die we altijd nodig hebben om de pompen te laten draaien. Hiermee brengen we de warmte naar de huizen.
Daarnaast hebben we nog extra stroom nodig voor het opwekken van warmte met een warmtepomp. Dankzij de warmtebuffer die er komt, kunnen we warmte opslaan en hebben we deze stroom dus niet altijd nodig. Voor dit flexibele deel zijn we nog in gesprek met Liander. We hebben alle vertrouwen dat we ook hier goede afspraken over kunnen maken.”
Met de warmtebuffer is het mogelijk om geen stroom af te nemen als er te veel stroomvraag is op het net. Theo: “We zetten dan de warmtepomp uit en halen warmte uit de buffer. Het buffervat van 14.000 kuub water kan het warmtenet ongeveer 4 dagen voorzien van warmte. Zodra er dan weer stroom beschikbaar is, wordt het vat weer opgewarmd.
Ook kunnen we warmte produceren als er (te) veel stroom op het net is. Dan hebben netbeheerders namelijk verbruikers nodig. De momenten waarop we bij voorkeur stroom gebruiken en warmte produceren, zijn momenten waarop de stroomprijs laag is en de stroom duurzaam.”
Subsidies en het kostenplaatje
Het project heeft de Proeftuin Aardgasvrije Wijken-bijdrage ontvangen. Theo: “Verder maken we gebruik van vier subsidies:
- Stimulering Duurzame Energieproductie en Klimaattransitie (SDE++) voor de productielocatie;
- Warmtenetten Investeringssubsidie (WIS) voor de aanleg van het warmtenet;
- Stimuleringsregeling Aardgasvrije Huurwoningen (SAH) voor huurwoningen;
- Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing (ISDE) voor woningeigenaren."
Naast deze subsidies heeft de gemeente zelf nog een substantieel bedrag bijgelegd om de onrendabele top af te dekken.
"Subsidies kennen allerlei verschillende voorwaarden en moet je aanvragen bij verschillende organisaties. Eén subsidie per project aanvragen zou fijner zijn. Dan weet je op één moment dat je het geld krijgt. Als we één subsidie niet krijgen, valt het hele project in duigen. De komende jaren hebben we nog subsidies nodig.”
"Met Kerschoten als startproject kunnen we opschalen naar de rest van Apeldoorn."
De investeringskosten van de warmtenetinstallatie zijn hoog, de kosten voor de afgenomen warmte zijn relatief laag. Hans: “Dit komt door de complexe installatie met buffer die het mogelijk maakt om uit duurzame en goedkope stroom warmte te produceren.”
Volgens de Wet collectie warmte (Wcw) moeten warmtebedrijven voor meer dan 50% in publieke handen zijn. Hans: “Door deel te nemen aan het warmtebedrijf, hebben we als gemeente meer inzicht in en sturing op de tarieven. Het tarief is opgebouwd aan de hand van een open kostprijsplusmodel. We doen er alles aan om warmte betaalbaar te maken, nu en in de toekomst.
In het principebesluit van Warmtenet Kerschoten is afgesproken dat de gemeente Apeldoorn en het Gelders Warmte Infra Bedrijf (GWIB) het netwerk beheren, en dat Linthorst Energy de warmte produceert en levert. Dit gesplitste model kan niet blijven bestaan met de Wcw. Het leveringsbedrijf moet onderdeel worden van het warmtebedrijf, daar zijn we nu met Linthorst over in gesprek.
Energiepunt begeleidt bewoners
We hopen volgend jaar een definitief investeringsbesluit voor het warmtenet te krijgen, vertelt Hans: “Onder de voorwaarde dat minimaal 70% van de bewoners, bedrijven en vve’s deel wil nemen aan het warmtenet. Als we dit aantal behalen, beginnen we met de bouw van het warmtenet. We starten binnenkort met woningonderzoeken bij koopwoningen om voor bewoners helder te maken wat er nodig is om over te stappen op het warmtenet. En we bespreken daarbij de locatie van de afleverset en de overstap op gasloos koken.”
Ook het Energiepunt van gemeente Apeldoorn ondersteunt bewoners in de verduurzaming van hun woning: mensen kunnen daar de systemen bekijken en meetapparatuur of warmtecamera’s lenen. Ook worden bewoners begeleid bij subsidies en regelingen. Theo: “Als uit een woningonderzoek blijkt dat extra isolatie nodig is, dan kunnen de energiearmoede- en Nationaal Isolatie Programma (NIP)-gelden worden benut om bewoners financieel te ondersteunen. Deze regelingen starten dit najaar.”
Toekomstvisie
Apeldoorn wil vóór 2050 tienduizenden woningen op een warmtenet aansluiten. Theo: “In het effluent zit 4 tot 5 keer meer restwarmte dan Kerschoten nodig heeft. De gemeente Apeldoorn ziet kansen om de overige warmte te gebruiken voor andere delen van de stad. Naast middentemperatuur wordt er onderzoek gedaan naar lagetemperatuurwarmte voor nieuwbouwwijken, aangezien die met een lagere temperatuur kunnen worden verwarmd.
Daarnaast komen er naar verwachting nieuwe bronnen bij zoals ondiepe geothermie, grootschalige zonnevelden, warmte- en koudeopslag, warmte uit de lucht en buffers voor seizoensopslag. Ook zijn er plannen om de productielocatie die wordt gebouwd voor Kerschoten meteen groter te maken. Zo kunnen we met Kerschoten als startproject opschalen naar de rest van Apeldoorn. Deze plannen worden verder uitgewerkt. Het is aan de lokale politiek om hier uiteindelijk over te beslissen.”
Kerschoten in cijfers
Kerschoten is een wijk uit de jaren ’60 van de twintigste eeuw, met 3.700 inwoners. Er staan 2.595 gebouwen waarvan 2.510 een woonfunctie hebben. 60% van de woningen zijn huurwoningen en 40% van de woningen zijn van particuliere eigenaren/bewoners. 37% van de woningen heeft energielabel B of hoger. De wijk telt meer dan 25 nationaliteiten.
