Nieuwkoop werkt samen met bewoners aan kleine warmtenetten

Bij het maken van de transitievisie warmte in 2021 kreeg de gemeente Nieuwkoop ondersteuning van een adviesbureau. Het bureau concludeerde dat in de grote kernen vooral warmtenetten mogelijk zijn en in de kleinere kernen individuele warmtepompen. Procesmanager Arie Roos: “Onze klankbordgroep, met voornamelijk technisch onderlegde bewoners, stelde voor om juist ook kleinschalige, collectieve systemen op te zetten. Zoals warmtenetten met een paar 100 afnemers of 30 woningen die samen een warmtesysteem hebben.”

De oproep van de klankbordgroep was voor Nieuwkoop aanleiding om onderzoek te doen naar kleinschalige systemen in kleinere kernen. “Het adviesbureau presenteerde een plan dat financieel het meest haalbaar is voor grotere kernen. Maar de gemeente wil met steun van de inwoners verder kijken dan alleen de financiële businesscase. Een onrendabele top hoeft geen dealbreaker te zijn, met de Warmtenetten Investeringssubsidie nog in het vooruitzicht. ZLT-warmtenetten zijn duur en ingewikkeld, maar ze zijn ook duurzaam en geven ons meer controle over de bronnen. Ook is er weinig warmteverlies, minder netcongestie en je kunt er ook mee koelen. In combinatie met goed geïsoleerde huizen kunnen we met deze warmtenetten 30 tot 50 jaar vooruit.”

Het betrekken van inwoners bij de planvorming ging eigenlijk vanzelf. Arie Roos: “Nieuwkoop heeft actieve dorpsraden en een actieve energiecoöperatie: Gebiedscoöperatie Nieuwkoop. De vrijwilligers van de gebiedscoöperatie hebben een visie op de warmtetransitie. Ze werken aan plannen voor postcoderoosprojecten, opwekprojecten, het hoogwaardig verwerken van biologische afvalstromen en smart grid-systemen. Dat zijn intelligente elektriciteitssystemen, die de elektriciteitsvraag beïnvloeden aan de hand van het aanbod.  Projecten komen daarnaast makkelijk van de grond vanwege de sterke sociale cohesie en omdat buurtgenoten elkaar helpen om duurzame stappen te zetten.”

Nieuwkoop probeert partijen in de wijk bij elkaar te krijgen door in te spelen op de verschillende behoeften van bewoners. De procesmanager: “Zo werken we samen aan wijkgerichte aanpakken met collectieve inkoopacties. In sommige kernen, zoals Langeraar, is de gemeente in de lead voor een onderzoek naar een warmtenet. Een werkgroep van enthousiaste bewoners, energiecoaches en leden van de dorpsraad speelt daarin een actieve rol. Door de nieuwbouw van appartementen en een integraal kindcentrum ontstond er een moment om te kijken naar de mogelijkheden van een warmtenet. Ook bewoners betrekken we actief.”

Sinds de oorlog tussen Rusland en Oekraïne en de stijgende gasprijzen komen bewoners actief naar de gemeente toe met vragen over energiebesparing en aardgasvrij verwarmen. “Toch zijn er ook zorgen op het gebied van betaalbaarheid. Elke woning heeft bij een ZLT-net een warmtepomp, warmteafgiftesysteem en aansluiting op het warmtenet nodig. Bewoners moeten dit zelf financieren, evenals de jaarlijkse bijdrage aan het warmtenet. De gemeente ondersteunt woningeigenaren financieel bij het nemen van isolatiemaatregelen met het Energiebesparingsfonds. Naast deze subsidie zijn er ook de Investeringssubsidie duurzame energie en energiebesparing, de Subsidie voor aardgasvrije huurwoningen, het Warmtefonds en de Subsidieregeling verduurzaming voor verenigingen van eigenaars.”

Nieuwkoop wil een publiek warmtebedrijf oprichten om de kosten voor de eindgebruiker te beheersen. “Als een warmtenet verlies maakt en niet rendabel is, verhalen we de extra kosten niet op de afnemers. Als gemeente willen we garanderen dat de kosten voor de bewoners gelijk of lager zijn dan de alternatieven. Zo behouden we vertrouwen en verminderen we het vollooprisico. De gemeenteraad stemde in met een actieve rol bij de aanleg van de warmtenetten. Vooruitlopend op de Wet collectieve warmte is de gemeente bereid de eigenaarsrol van de warmtenetten op zich te nemen en mee te financieren.”

De gemeente heeft een strakke planning, vertelt Arie Roos. “Voor het algemeen belang en de laagst mogelijke maatschappelijke kosten moet je je inzetten. We moeten nu starten en ons niet blindstaren op de businesscase. Dat betekent dat je als bestuurder en als gemeente lef moet tonen. Wachten op een warmteleiding vanuit de Rotterdamse haven gaat niet. We gaan zelf stappen zetten, sámen met onze inwoners.”

Hij heeft tenslotte nog wel een tip voor andere gemeenten: “Richt een aantal jaar voordat je begint aan een warmteontwikkeling werkgroepen op in de wijk. Enthousiaste vrijwilligers activeren kost tijd. Mensen raken enthousiast als ze zelf kunnen meedenken. Een duurzaamheidsdag met een collectieve inkoopactie voor isolatiemaatregelen kan een goede start zijn. Daar komen mensen op af die affiniteit hebben met de warmtetransitie. Van onderop ontstaat op deze manier energie in een wijk.

Update: op 7 november heeft de gemeenteraad van Nieuwkoop een investeringsbesluit genomen voor het warmtenet in Langeraar. Voor de voorfinanciering van oprichting van het warmtebedrijf stelt de raad een krediet beschikbaar van 1,2 miljoen euro.
Nieuwkoop in cijfers (per 1-1-2024)
De gemeente Nieuwkoop ligt in Zuid-Holland, midden in het Groene Hart. De oppervlakte bedraagt 90,19 km², waarvan 16,05 km² bestaat uit water. De gemeente Nieuwkoop heeft 13 kernen: De Meije, Korteraar, Langeraar, Nieuwkoop, Nieuwveen, Noordeinde, Noorden, Noordse Dorp, Papenveer, Ter Aar, Vrouwenakker, Woerdense Verlaat en Zevenhoven.

Bevolking:

• 29.501 inwoners
• Gemiddelde leeftijd: 44 jaar
• 12.221 huishoudens
• 28,8% huishoudens alleenstaand

Wonen:

• 11.919 woningen
• Aandeel eengezinswoningen: 86,6%
• Aandeel koopwoningen: 73,1% (2023)
• Aandeel sociale huur: 20,9% (2023)
• Aandeel particuliere huur: 6% (2023)
• Gemiddelde WOZ-waarde: € 476.000
• Gemiddeld besteedbaar inkomen per huishouden: € 60.400 (2022)
• 246 woningtransacties (2023)
• 53,5% woningen met een geregistreerd energielabel, waarvan 31% label A, 16,6% label B, 30,4% label C, 10,7% label D, 5,6% label E, 2,8% label F en 2,8% label G