“Riothermie is op veel plekken inzetbaar”

De nieuwe bron wordt straks  gebruikt om 607 sociale huurwoningen uit de jaren ‘70 te verwarmen. Het gaat om 3 woonblokken met 128 appartementen waar vooral veel ouderen wonen. En om een studentenflat van 16 verdiepingen met 404 studio’s en een 5-laags woongebouw met 75 2-kamerappartement voor jongeren. Rademaker: “Daarnaast heeft Lieven de Key meer bezit in de buurt dat mogelijk in de toekomst aangesloten kan worden.”

“De eerste stap is natuurlijk isoleren, en ook tochtvrij maken”, vertelt Rademakers. “We lieten onderzoek doen door meerdere kozijn- en geveldeskundigen. Uit blowertests (om de luchtdichtheid te meten) en infraroodfoto’s bleek dat het tochtvrij maken een effectieve maatregel is. Dus worden tochtstrips op professionele wijze geplaatst. En kozijnen die in hoge mate tochten, worden geheel vernieuwd.” 

Om de bewoners te laten zien dat de initiatiefnemers willen ‘doorpakken’, zijn ze al vorig jaar gestart met het vernieuwen van de bestaande, verouderde dubbele ruiten uit de jaren ’80. De ventilatieroosters in de kozijnen worden gemoderniseerd (‘zelfregulerend gemaakt’) en de dakisolatie wordt verhoogd naar nieuwbouwnormen (Rc=6,0). Ook zijn er nieuwe zonnepanelen op het dak neergelegd, met kabels die rechtstreeks naar de nog te realiseren Riothermie-warmtepompen kunnen.

Een van de partners in het project is dus Firan, een dochteronderneming van Alliander die werkt aan ontwikkeling van duurzame energienetwerken. “Dit project zien we als een mooie kans om meer te leren over het toepassen van een warmtenet met lage temperatuur in bestaande bouw”, legt senior business ontwikkelaar Leonie Schaart uit. “Dit is het eerste project waarin we riothermie inzetten voor bestaande woningen. We krijgen hiervoor subsidie van het ministerie van Klimaat en Groene Groei, omdat er op veel plaatsen potentie is voor het herhalen van het riothermie-principe. Daarnaast wordt dit project mede mogelijk gemaakt door subsidie van de gemeente Amsterdam.”

Waternet werkt aan dit project in opdracht van de gemeente Amsterdam. Wilko Koning is intern opdrachtgever voor de uitvoering: “De meeste rioolpersleidingen zijn eigendom van het waterschap, maar deze leiding is van de gemeente. Net als andere gemeenten wil Amsterdam werken aan CO₂-reductie en een van de manieren om dat te bereiken is een duurzame warmtevoorziening met zo min mogelijk CO₂-uitstoot. Riothermie is daar zeer geschikt voor omdat de warmte in het afvalwater al geproduceerd is. Veel zuiniger en groener wordt het niet.”

2 jaar geleden zijn de initiatiefnemers al begonnen om bewoners te enthousiasmeren voor het project – met een hele reeks informatieavonden en voorlichtingsmateriaal. Het is gelukt om de meesten mee te krijgen. Rademaker: “Ruim 70% van de bewoners heeft inmiddels met de plannen ingestemd en dat was nodig om dit project door te laten gaan. Mensen waren natuurlijk blij om te horen dat ze voor de werkzaamheden niet hun huis uit moesten en dat de radiatoren ook niet vervangen hoeven te worden. Bovendien komen er zonnepanelen en hebben we gezorgd dat de woningen beter geïsoleerd worden. Met nieuwe ramen en dakisolatie.” Leonie Schaart: “De realisatie van zo’n project lukt alleen met steun van de bewoners.”

Ze zijn optimistisch over de slagingskans van het project. Leonie Schaart: “We gaan er gewoon vanuit dat later dit jaar de spade de grond in gaat.” Jeroen Rademaker: “In mei of juni hakken we definitief de knoop door. Maar alle signalen staan op groen.” Leonie Schaart: “Wat ik persoonlijk heel leuk vond, was om het enthousiasme te zien op een van de bewonersavonden. Een mevrouw van een jaar of 70 met een hondje zei het nog maar een keer, in plat-Amsterdams: ‘luister nou effe, als we het nu niet doen, betalen we later veel meer. We doen het gewoon’, was haar conclusie. Voor mij was dat het kantelpunt.” Jeroen Rademaker: “Hopelijk kunnen we in het voorjaar van 2026 overschakelen naar aardgasvrije warmte en elektrisch koken.”

De initiatiefnemers zijn ervan overtuigd dat gemeenten riothermie op veel plekken kunnen toepassen. “Stiekem hopen we natuurlijk dat heel Nederland overgaat op rioolwarmte, haha. Maar serieus: dit idee is herhaalbaar op heel veel plekken in Nederland.” Wilko Koning: “We hebben dit onderzocht voor Amsterdam en het hele gebied van Waterschap Amstel, Gooi en Vecht en we zien daar tientallen mogelijkheden. Ik moet er bij zeggen dat riothermie vooral toepasbaar is op plekken die dichter bevolkt zijn, zoals de Randstad. Hoe meer mensen, hoe meer je kunt met rioolwarmte.” Leonie Schaart: “Er komen nog zo weinig nieuwe initiatieven voor warmtenetten echt van de grond... Het is mooi om te laten zien dat bepaalde alternatieven voor gas echt mogelijk zijn. Het kan wel!”

De eerste tip die Jeroen Rademaker heeft voor andere gemeenten is duidelijk. “Bel als eerste je netbeheerder, zodat de stroomvoorziening tijdig op orde is. En trek daarnaast ruim voldoende tijd uit voor het informeren van de bewoners. Je wilt mensen niet overrompelen met zo’n idee.” Leonie Schaart: “Je moet het samen doen. Ook als deelnemende partijen denken we volop met elkaar mee, omdat we uiteindelijk allemaal hetzelfde doel hebben.”

Wilko Koning wijst op de noodzaak van de aanwezigheid van een warmteleverend bedrijf, zoals Firan in dit project is. “Zorg dat je samenwerkt met zo’n bedrijf. Gemeenten moeten verder bereid zijn om een flinke investering te doen. Dat geld krijg je op termijn weer terug, maar het gaat niet zonder het nemen van risico. In een project als dit heb je een bron nodig, een warmteleverancier én afnemers. Zoek elkaar op, want je hebt elkaar nodig.”

• Aquathermie (thermische energie uit water)
• Aquathermieviewer