"Samenwerking met bewoners leidt tot concrete resultaten"
De Zuid-Hollandse gemeente Molenlanden zet zich actief in om inwoners te betrekken bij de warmtetransitie. Door dorpsinitiatieven te stimuleren én te ondersteunen, zet de gemeente mooie stappen vooruit richting de uitvoering. Jordy Venderbos, adviseur duurzaamheid en energietransitie, is heel positief. “Bij participatie gaat het erom dat je aansluit bij wat leeft in jouw gemeente.”
Toelichting bij deze afbeelding
Molenlanden telt 20 dorpskernen en onderhoudt vanuit het gemeentekantoor in Bleskensgraaf nauwe contacten met alle kernen, vertelt Jordy Venderbos. “We hebben een ontwikkeltraject doorlopen voor kerngericht werken. Collega’s zijn opgeleid als contactpersoon en in alle kernen zijn dorpsraden en dorpsoverleggen ontstaan. Voor de warmtetransitie is het belangrijk om echt bij de mensen achter de voordeur komen. Daarom hebben we vanaf het begin ingezet op maximale betrokkenheid.”
Uitgebreid participatietraject
Voor de transitievisie warmte hebben Venderbos en zijn collega’s in 2020-2021 een uitgebreid participatietraject opgezet. “De gemeenteraad vroeg ons zelfs om nog een stap extra te doen. Daarom hielden we maandelijks brede, online informatiebijeenkomsten, voorafgegaan door een vooroverleg met direct betrokkenen. De uitkomsten bespraken we vervolgens met de grote groep, variërend tussen de 40 en 100 deelnemers. Deze aanpak, ondersteund door de Warmtetransitiemakers, leidde tot een transitievisie die met veel complimenten door de raad is aangenomen.”
Tegelijkertijd werkte Molenlanden aan een uitvoeringsprogramma. Daarin staan de regionale energiestrategie en maatregelen rondom energiebesparing, de warmtetransitie, klimaatadaptatie en circulaire economie. “Een belangrijk uitgangspunt was dat het initiatief zoveel mogelijk uit de samenleving zelf moest komen. Daarom hebben we stichting Buurkracht ingeschakeld, een organisatie die inwoners helpt om samen buurtinitiatieven op te zetten en te verbinden.”
De kracht van sleutelfiguren
De gemeente met ruim 40.000 inwoners startte met 2 pilots in Bleskensgraaf en Giessenburg. Sleutelfiguren in de dorpen – actieve bewoners met een groot netwerk – speelden hierin een belangrijke rol. Venderbos: “In beide kernen spraken we met 2 sleutelfiguren, die alle 4 positief waren. We wilden eerst in Giessenburg beginnen, zodat Bleskensgraaf kon leren van de ervaringen daar. Maar in Giessenburg hadden de vrijwilligers toch te weinig tijd vanwege het schrijven van een nieuw dorpsplan. Daarom begonnen we in Bleskensgraaf.”
In Bleskensgraaf verliep het proces voorspoedig. “De 2 sleutelfiguren brachten binnen een week een groep van ongeveer 20 mensen bij elkaar, die later groeide naar 30. Dit waren onder meer directeuren, een uitvinder van agrarische apparaten, registeraccountants en bestuurders. Dankzij hun inzet kon het initiatief snel van start gaan. Het werkbudget van € 15.000 gebruikten ze onder meer om een bureau in te schakelen voor onderzoek, maar de bewoners voerden zelf het grootste deel van het werk uit. Aan het einde hebben ze nog een onafhankelijke partij ingeschakeld om de berekeningen te controleren."
Hybride warmtepompen en lokaal biogas
Voor het langgerekte Bleskensgraaf voorziet de transitievisie warmte in oplossingen met warmtepompen of een warmtenet. De bewonersgroep dacht al snel aan hybride warmtepompen, in combinatie met groen gas. “Gezien de sterke veeteeltsector in de regio was biogas een logische keuze. Eén koe kan jaarlijks een aanzienlijke hoeveelheid groengas leveren. De groep wilde dus de landbouw- en energietransitie combineren en werkte dit idee uit in een plan. Samen met een cluster van 20 boeren en netbeheerder Stedin onderzoeken we nu de mogelijkheden om lokaal geproduceerd biogas aan het netwerk te leveren. Hiervoor hebben we een subsidieaanvraag ingediend bij de provincie en het ministerie van Klimaat en Groene Groei.”
Daarnaast zet Bleskensgraaf volop in op isolatie. “Vrijwilligers gaan langs de deuren met flyers over verduurzamingsmogelijkheden. Bewoners kunnen een energiecoach inschakelen voor advies. Deze arbeidsintensieve aanpak levert positieve reacties op en heeft geleid tot de oprichting van een energiecoöperatie. Mogelijk kunnen we deze aanpak later naar andere dorpen kopiëren. De samenwerking leidt dus al tot concrete resultaten.”
De rol van Buurkracht en de gemeente
Buurkracht ondersteunt het proces en helpt bij de samenstelling van de bewonersgroep. “Je hebt verschillende typen mensen nodig om vooruit te komen. Het proces zou ook zonder Buurkracht kunnen, mits je een sterke bewonersgroep hebt. Maar een externe partij kan meerwaarde bieden door nieuwe perspectieven te brengen en knopen door te hakken. Dat is voor de gemeente lastiger om te doen. Het belangrijkste blijft dat je denkt vanuit de samenwerking met bewoners.”
Ondanks alle inspanningen verloopt de warmtetransitie langzaam. “Het aantal aardgasvrije woningen stijgt met 1,8% per jaar, terwijl we streven naar 2%. Toch zien we een langzame groei en we beschouwen dit als een succes. We hebben een beweging op gang gebracht en verwachten dat het proces steeds sneller zal gaan naarmate we ervaring opdoen. Daar ben ik écht blij mee.”
Loslaten en vertrouwen
Volgens Venderbos is het cruciaal dat gemeenten goed aanvoelen hoe een buurt, wijk of kern functioneert. “Daarna moet je het lef hebben om het proces los te laten, natuurlijk binnen afgesproken kaders. Dat kan spannend zijn, maar het loont. Als je het initiatief bij bewoners legt, ontstaan er vaak creatieve en duurzame oplossingen. Uiteindelijk bereik je het doel toch wel – linksom of rechtsom. Belangrijk is dat mensen zich betrokken voelen en zelf verantwoordelijkheid nemen. Dat is een waardevolle uitkomst.”
