Van huisfluisteren tot collectief inkopen in Veldhoven

In de Veldhovense wijken Heikant en ’t Look vonden veel activiteiten plaats om bewoners te betrekken bij het verduurzamen van hun woning. “Denk aan een werkgroep, webinars, informatiemarkten, straatsessies, warmtescans en collectieve inkoopacties”, vertelt Nancy. “Daarbij stond het bewonersperspectief altijd centraal en was klein beginnen het uitgangspunt. We zijn gestart met zogenaamde huisfluistersessies bij een aantal inwoners. We namen hun woning onder de loep met behulp van onder andere een warmtecamera en een luchtdichtheidstest, waarmee je de kleinste gaten en spleten opspoort waarlangs lucht ontsnapt. Later hebben we de hele buurt bezocht voor een warmtescan. De inzichten die we daarbij opdeden, deelden we via webinars met de bewoners.” 

Webinars bleken ook een goed middel om buurtbewoners op te roepen zich te verenigen in een buurtteam. Zo konden zij zelf richting geven aan het verduurzamingsprogramma voor de buurt. “We merkten dat we het meeste effect boekten door de activiteiten in de juiste volgorde aan te bieden. Bijvoorbeeld: 

• eerst een huisfluistersessie of warmtescan, zodat je inzicht hebt over de woningen;
• vervolgens een online of fysieke bijeenkomst, om het gesprek op gang te brengen;  
• kort daarna vervolgactiviteiten, zoals collectieve inkoopacties of een workshop over een moeilijke maatregel. Op die manier bied je tijdens de contactmomenten direct handelingsperspectief.”

“Activiteiten aanbieden in de juiste volgorde leverde beter bezochte fysieke bewonersbijeenkomsten op. Ook vonden bewoners de weg naar ondersteuning beter. Het is wel belangrijk om gewoon te beginnen, ook als je nog niet precies weet hoe. Blijf niet op elkaar wachten, maar kom in actie. Gaandeweg komt er steeds meer lijn in je aanpak."

"Als gemeente heb je de regie, maar ben je wel afhankelijk van je partners. Denk aan de samenwerking met vrijwilligers en energiecorporaties. We wilden de rolverdeling met de partners formaliseren, zodat je beter weet wat je van elkaar mag verwachten, maar daar was bij ons de tijd nog niet rijp voor.

We leerden dat je een netwerk van deskundigen nodig hebt. Mensen met bouwkundige kennis en met verstand van installatietechniek, die bovendien een boodschap begrijpelijk en empathisch kunnen overbrengen.” 

Voor een deel is het gelukt om de verduurzamingsprojecten op te schalen. Sommige projecten waren sowieso niet doelmatig op wijkniveau en leenden zich beter voor een gemeentebrede aanpak. Bij andere projecten moest er juist een vertaling komen voor een wijkspecifieke inzet. “Zo is het vervangen van ramen en kozijnen een wijkoverstijgend aandachtspunt, maar leende dit project zich toch niet voor collectieve inkoop. Het blijft maatwerk.”

Tijdens workshops leerden bewoners keuzes te maken en een offerte aan te vragen. “Zo konden ze gerichter op zoek naar aanbieders en waren ze een betere opdrachtgever voor deze marktpartijen. Een win-winsituatie voor beiden. Ook informeerden we bewoners tijdig over wat we wanneer in welke wijk doen. Als ze dan elders met hetzelfde bezig zijn, proberen we daar zoveel mogelijk op aan te sluiten. We zijn nu uit de experimentele fase, maar willen blijven ontwikkelen, opschalen en herhalen.“ 

Meedoen aan de DoeTank leverde Veldhoven veel op. ”Bijvoorbeeld hele korte, directe lijnen en kennis en kunde die wij zelf niet in huis hebben. Daardoor hadden onze activiteiten meteen resultaat. Opvallend veel bewoners deden mee in de wijken waar we actief waren, ten opzichte van andere gebieden. Ook zijn verschillende buurtbewoners gemotiveerd om met ons mee te denken, bijvoorbeeld met het wijkuitvoeringsprogramma. Dat schakelt snel.

Maar ook leerden we dat zelfs de meest enthousiaste en welwillende bewoner kan vastlopen bij het verduurzamen van een woning. En hoe je vervolgens voorkomt dat vastlopers afhakers worden.” Nancy verwijst naar het artikel ‘DoeTank maakt verduurzaming behapbaar voor bewoners’ in vakblad Energeia, waarvoor zij in september 2024 geïnterviewd werd. 

Nancy: “Bewoners van een woning met vloeren op zand liepen vast. Zo’n woning heeft geen kruipruimte om te isoleren. Hierover kregen we veel vragen van bewoners. Ook elders in Noord-Brabant en in heel Oost-Nederland komen vloeren op zand voor. Dankzij de DoeTank kregen we de mogelijkheid ons hierin te verdiepen. Zo konden we bewoners in Veldhoven - maar ook van andere gemeenten - een keuzehulp (vloer op zand) bieden zodat ze verder kunnen. Op de website van de DoeTank kun je hierover een artikel lezen en een webinar terugkijken.” 

Van der Linden miste een stukje governance, doordat het Nationaal Programma Lokale Warmtetransitie nog in ontwikkeling was. “Provincie en regio waren vaak met vergelijkbare zaken bezig. Wat beleg je nou waar? Dat was al zoeken voor een gemeente, laat staan voor bewoners. En hoe kun je als gemeente met incidentele middelen zorgen voor een structureel ontzorgingsaanbod voor de verschillende doelgroepen? Dat is iets verbeterd, maar het blijft een aandachtspunt.”

De tip van Nancy: “Zoek de samenwerking op. Maar, zoals een collega uit Eindhoven het zo beeldend zegt: ‘Voorkom dat je met een pot confetti gaat strooien.’ Met andere woorden: zorg voor een logische volgorde van activiteiten en maak duidelijk wat voor bewoners de beste keuze is. En blijf doorgaan. Je moet er aandacht aan blijven besteden. En blijf bij elke nieuwe hobbel zoeken naar wat je wel kunt doen.”

• Energie en warmte: wat doet de gemeente | Gemeente Veldhoven
• Veldhoven Duurzaam | Gemeente Veldhoven
• Inkoopactie energiebesparende maatregelen
• Samenwerken met bewonersinitiatieven