Brecht van Hulten: In het Klimaatakkoord is afgesproken dat we in 2050 7,5 miljoen woningen en 1 miljoen gebouwen van het aardgas af hebben. Dat gaat stap voor stap, wijk voor wijk en is een forse opgave. Iedereen krijgt hiermee te maken. Gemeenten krijgen een centrale rol in het bepalen van de juiste aanpak. Per gebied, maar ook van bedrijven en burgers wordt verwacht dat ze op een andere, slimmere manier omgaan met energie. Welke concrete veranderingen staan ons te wachten en wat is er van ons allemaal nodig om dit goed te laten verlopen? Daar gaat deze podcastserie over met in deze aflevering aandacht voor netcongestie. Welkom! Leuk dat je luistert naar aflevering zeven van Expeditie Energie. Mijn naam is Brecht van Hulten en in deze aflevering bespreken we de verstopping van ons energienet. Want niet alleen onze vraag naar energie nam de afgelopen jaren toe, ook het aanbod steeg doordat steeds meer mensen en bedrijven zonnepanelen hebben. Dit betekent een zware belasting van het net. Het zit simpelweg vol. Wat zijn de gevolgen hiervan en waar liggen oplossingen? Wat is er bijvoorbeeld nodig om het net te kunnen uitbreiden? Hoe verspillen we het systeem en hoe kunnen we als consument ons gedrag veranderen? Ronald Folkerts doet voor Bouwbedrijf Heijmans momenteel een pilot met een energiemanagement-systeem in woonhuizen. Hij vindt het hoog tijd dat we het systeem aanpassen.

Ronald Folkerts: Nou het risico is is het eigenlijk dat ons beleid eigenlijk achterloopt. We willen eigenlijk veel meer. Het is ook als je achter de meter wil gaan sturen, dan zijn er nog zaken die geregeld moeten worden. En dat zit eigenlijk wel heel vaak in het juridische raakvlak en ook de belastingdienst. Wat wij graag willen voor de bewoner is eigenlijk het slim sturen. Dus eigenlijk van de laadpaal die iemand achter zijn meter heeft, maar de zonnepanelen en een batterij in huis om dat slim te spelen zodat je meewerkt aan het energiesysteem van Nederland en eigenlijk daarin zorg tenslotte de bewoner het voordeel krijgt van de energie die die zelf opwekt, maar ook bijdraagt aan het probleem van de congestie.

Brecht van Hulten: Ja, over dit probleem en de mogelijke oplossingen ga ik komend half uur in gesprek met Chief Transition Officer bij Stedin en woordvoerder namens alle netbeheerders in Nederland, David Peeters en programmamanager Smart Energy bij TKI Urban Energy, Maarten de Vries. Welkom allebei! Goed dat jullie er zijn. Ja, even de situatie schetsen, want net congestie dat dat speelt al op bedrijventerreinen. Bedrijven hebben daar serieus mee te maken. Maar uit onderzoek blijkt dat heel veel mensen eigenlijk niet weten wat het nou precies is. Dus Maarten, aan jou de vraag wat verstaan we nou precies onder net congestie?

Maarten de Vries: Ja, ja, netcongestie is een term die al langer bestaat, maar die eigenlijk pas sinds een paar jaar en die we vaker terug horen komen. Dat begon een jaar of vijf geleden toen we merkten dat er te veel zon en wind werd geïnstalleerd. Te veel in de zin van dat de netten dat niet aankonden, dat niet konden transporteren en maar een paar jaar geleden ontstond ook een probleem dat er eigenlijk te veel vraag was, op andere momenten te veel vraag naar elektriciteit die niet geleverd kon worden door de netbeheerders op dat moment. Dat begon in Drenthe en je zou heel flauw kunnen zeggen dat het toen niet echt een probleem was, want het was Drenthe. Sorry voor de eigenaren die luisteren, maar het kwam echt op de politieke agenda te staan toen dit ook in Brabant bij de Brainport-regio een probleem werd. Toen werd ineens heel duidelijk dit raakt ons bedrijfsleven. Als die niet op de juiste momenten aan stroom kunnen komen, dan hebben we echt een probleem.

Brecht van Hulten: Ja, en het speelt dus op dit moment. Maar de vraag is natuurlijk David, hoe ernstig is het? Zit het net op dit moment in heel Nederland al vol?

David Peters : Nou, als je kijkt naar de kaartjes, hè, we hebben congestiekaartjes. Dat zijn eigenlijk de filekaartjes op het elektriciteitsnet. En als je daar naar kijkt, dan zie je eigenlijk dat het veruit het grootste deel van Nederland hiermee niet te maken heeft. En dat betekent dat er eigenlijk overal in Nederland, op een paar plukjes na, het net vol zit en vol zit, betekent eigenlijk dat de verwachting is dat het net te vol is voordat eigenlijk de verzwaring klaar is. Dus niet alles zit nu vol, maar wel binnen een paar jaar zit het vol en het pas later is eigenlijk de versteviging van het elektriciteitsnet klaar.

Brecht van Hulten: Dit zit nu al behoorlijk vol. Binnen een paar jaar wordt het echt een probleem. Hebben het dan over één jaar, twee jaar, drie jaar.

David Peters : Nou, het scheelt per plek. Het is nu al een groot probleem op sommige plekken in ons land en en op andere plekken zal dat in de komende jaren gebeuren. Dus wat het elektriciteitssysteem is heel erg lokaal. Die energie. De de is eigenlijk hetzelfde als een wegennet en op sommige plekken hebben net de wegen verzwaard, is er ruimte zat en op andere plekken dan is het nog even in de verbouwing, zitten we dan.

Brecht van Hulten: Ja. Uh, serieus probleem wel. Je vraagt je wel af: hebben wij, en netbeheerders voorop, denk ik, dat niet zien aankomen?

David Peters : Nou, ik denk er zijn een paar dingen dus. Dus de aan de positieve kant is natuurlijk en het is eigenlijk gaan we vanuit hetverduurzamingssucces, komen we in deze situatie terecht. Dat betekent dus dat als je ziet hoeveel elektrische auto's we in Nederland hebben. Nederland is koploper in zonnepanelen en een paar jaar geleden, twee jaar geleden, was de statistiek dat 30% van de laadpalen in Europa staan in Nederland. Dus dit is wel ja een succes van de transitie. Dat we hier staan wil niet wegnemen dat het natuurlijk vervelend is als je op een wachtrij staat en moet wachten voordat je het net op mag. Nou en dan de vraag hoe komt dat? Hadden we dat niet moeten zien aankomen? Ik denk dat als je kijkt dat moet je eerst goed de context en het startpunt goed hebben. Wij hebben in Nederland eigenlijk een systeem wat heel erg op gas is gebaseerd. Dus eigenlijk is het elektriciteitsnet een soort camping netje en dat was altijd primitief. Er was altijd voldoende. En vervolgens zijn we eigenlijk de transitie ingegaan. Met de kennis van vandaag hadden we natuurlijk eerder begonnen. Maar goed, met de kennis van vandaag hadden een hele hoop mensen misschien andere dingen gedaan. En nu zijn we begonnen in die transitie en wat je dan ziet zie ik dat de doelen steeds verder zijn opgehoogd.

Brecht van Hulten: De doelen. Je bedoelt de klimaatdoelen, wat wij in Nederland willen halen.

David Peters : De klimaatdoelen, ja. Dus bijvoorbeeld in en vanaf het Klimaatakkoord van de 49% CO2-besparing naar de 55 tot 60% CO2-besparing als beleidsdoel in 2030 heeft echt een enorme impact op het elektriciteitsnet. Ja, en wat toen echt de volgende slag gaf was eigenlijk de de gascrisis, de Oekraïne-crisis. En daar daarna is iedereen volle bak gaan elektrificeren.

Brecht van Hulten: We zijn er toch een beetje door overvallen.

Maarten de Vries: Ja, en daar zit denk ik ook een stukje van. We hebben geen glazen bol. Het is heel lastig om in de toekomst te kijken en je ziet dat dit echt een transformatie is die ook heel snel kan gaan. Dus als je alleen maar terugkijkt elk jaar een paar procent zonnepanelen erbij, nou dan denk je dan zal dat wel zo blijven. Maar we zien dat dat allemaal echt exponentieel aan het groeien is. Er zijn ontzettend veel bedrijven in de zonnepanelen markt gestapt. Zelfs bedrijven als Coolblue vind ik altijd een leuk voorbeeld die dan vanuit een hele andere hoek komen en ook denken hier ligt een kans om de markt te helpen. Daar zit zo'n versnelling in en ik denk dat dat iedereen wel verrast heeft.

Brecht van Hulten: De problemen zijn het stevigste op de bedrijventerreinen voor de industrie. Daar en daar speelt het nu al. Daar hebben ze echt mee te maken. Waar lopen bedrijven tegenaan?

Maarten de Vries: Je ziet nu dat bedrijven niet zomaar meer een een grotere stroomaansluiting kunnen krijgen of als ze ergens nieuw willen vestigen, dat ze überhaupt een aansluiting kunnen krijgen. Dan komen ze op een wachtrij en afhankelijk van van waar ze zitten kan dat gewoon een aantal jaren duren. En dat is niet wat ondernemers gewend zijn. Van oudsher was het ik groei wat, ik heb wat meer vermogen nodig. Nou, dan zeg ik tegen de netbeheerder een netbeheerder geef mij wat meer vermogen. Of het was zelfs zo. Soms vroeg je meer dan je contract was. Dan zei de netbeheerder vanaf nu heb je een contract met een grotere aansluiting. En dus Heel veel ondernemers hebben zo'n mindset van ja, de netbeheerder, die levert dat wel, want die heeft dat altijd gedaan. Ik zag laatst een heel mooi voorbeeld van een video die VNO-NCW had gemaakt van een bakker of een industrieel bedrijf dat kistjes maakt en die zei ook ja, ik ben aan het verduurzamen, ik ben aan het groeien, ik ga ovens bij aanschaffen en ik doe maar elektrisch ovens. Dan ben ik meteen klaar voor de toekomst. En die kreeg toen van de netbeheerder. Ja, hiervoor krijg je geen aansluiting, dat kan niet. Wacht maar een paar jaar en hij zit daar met al zijn apparaten die die die aangeschaft heeft en die is toen echt heel erg moeten gaan nadenken van oké, hoe kan ik dan toch met de huidige capaciteit die ik heb daar zoveel mogelijk gebruik van maken? En dan kom je een beetje in de hoek van de oplossingen dan. Dan moet je dus zelf achter de meter bij jouw eigen aansluiting aan energiemanagement gaan doen.

Brecht van Hulten: Dus dat is, ja, eigenlijk pakkie an van de bedrijven zelf. Die moeten gewoon zelf gaan kijken hoe is mijn stroomverbruik en hoe is het over de dag verdeeld en hoe kan ik daarmee spelen? Dus je moet een beetje energiemanager worden.

Maarten de Vries: Ja, ja, en dat is natuurlijk niet waar een quichemaker voor is opgeleid. En ik denk dat is iets waar heel veel ondernemers en niet voor zijn opgeleid. Maar dat wordt wel heel belangrijk. Quote die steeds meer herhaald wordt is dat energie Chefsache zou moeten worden. Dat het echt iets is wat op boardroom-niveau van een bedrijf besproken zou moeten worden. Ik denk dat dat heel belangrijk is om tussen de oren te krijgen. Energie is niet meer iets wat je je controller zo goedkoop mogelijk inkoopt ergens, maar het is echt een strategische overweging dat je bedenkt wanneer ga ik energie verbruiken? Hoe sluit mijn proces erop aan? René Raeymaekers, oud-CEO van Groen dus, die zei altijd van ja, je moet met je ondernemingsraad in gesprek omdat je eigenlijk wil dat iedereen gaat werken om 12.00 uur tijdens de lunchpauze, want dan heb je zonneenergie. Ik vind dat een mooi anekdotisch voorbeeld. Ik denk, ja, zo erover na gaan denken: wanneer heb ik energie? Wanneer heb ik zelf zonneenergie en daar je proces op inrichten. Dat wordt echt heel belangrijk.

Brecht van Hulten: Ja. Is dat inderdaad de oplossing, David, voor de problemen op bedrijventerreinen? Dat bedrijven gewoon zelf in kaart brengen. Wanneer gebruik ik energie en hoe kan ik dat aanpassen zodat we niet in de pieken zitten?

David Peters : Ik wil een klein beetje uitzoomen, want het is niet alleen voor bedrijventerreinen. Als je kijkt zover we dat kunnen in de glazen bol naar het energiesysteem van de toekomst, dan hoort heel erg het anticiperen, de gedragsverandering, het inspelen in van wanneer is de zon? Wanneer is is de elektriciteit goedkoop? Of eigenlijk de energie? Goedkoop en daarmee flexibel kunnen omgaan. Dat dat is het nieuwe energiesysteem. En dus wil je succesvol zijn in dat nieuwe energiesysteem met heel veel wind en zon, dan moet je daarop kunnen anticiperen. En dat geldt voor bedrijven, maar dat geldt straks ook voor consumenten. En wanneer ga je je auto laden, etcetera. En door de netcongestie, worden we daar eigenlijk met versneld, geforceerd eigenlijk, om daar naar te kijken omdat daar wat handelingsperspectief uitkomt. Tegelijkertijd, als je dit heel goed voor elkaar weet te krijgen, kun je ook de betaalbaarheid goed beetpakken. Bijvoorbeeld, misschien het makkelijkste voorbeeld in deze, is een beeldspraak. Als het mooi weer is, wil iedereen naar het strand, maar dan sta je in de file naar het strand. Ja, we kunnen een tienbaanssnelweg naar het strand aanleggen. Dat is heel duur. Maar dan heb je geen file naar het strand.

Brecht van Hulten: Maar dat is maar één dag per jaar.

David Peters : Precies. Of we gaan we iets anders verzinnen. En dan hebben we een tweebaans- of een driebaanssnelweg naar het strand. Ja, dan zou je kunnen zeggen, we gaan die schaarstecapaciteit verdelen. Nou ja, als je dat effectief kan verdelen dan heb je misschien geen file. En je hebt die infrastructuur niet aangelegd en dan is het dus een goedkoper systeem.

Brecht van Hulten: Ja. Dus dat betekent dat je veel minder hoeft te verzwaren als netbeheerders. Ja.

David Peters : Ja, ja. En als daar even op mag aanhaken. We zien dat we echt enorm moeten verzwaren, dus het is echt het elektriciteitsnet moet sowieso een keer twee keer drie. Maar moet het ook keer vijf? Dan kom je in dit soort oplossingen zoals Maarten die net schetste. Ja, dat hoeft niet als je dat nieuwe systeem goed weet vorm te geven, die eigenlijk die flexibiliteit bij bedrijven en consumenten weet goed in te in te zetten. Ja, dan kan dat helpen.

Brecht van Hulten: En zo nog even meer.

Maarten de Vries: Ja, ik wou er daar eigenlijk op aanvullen. Dus David zegt heel mooi, als we het slim inrichten, dan wordt ons systeem betaalbaarder, heb je minder netzakenkosten. Maar je ziet ook een groot voordeel denk ik voor alle partijen die gewoon op de juiste momenten de energie gebruiken. Want energie is niet altijd even duur. Misschien ken je dat wel vanuit je huishouden, maar...

Brecht van Hulten: Daltarieven en...

Maarten de Vries: Ja maar als je bij bedrijven kijkt die hun eigen zonneenergie gebruiken. Ja, die energie is hartstikke goedkoop. Dus eigenlijk wil je die zo goed mogelijk gebruiken. De energie die je inkoopt. Die prijs fluctueert gedurende de dag en je wil eigenlijk niet energie gebruiken op die duurste momenten, maar op de goedkope momenten. En dat is gewoon goed voor je businesscase, goed voor het rendement van het bedrijf. Dus zijn we nog even los van alle kosten die de ondernemer en de netbeheerders moeten maken, maar dat dat bedrijf ook gewoon slim inspeelt op energieprijzen. Ja, dat is gewoon operationeel slim kosten beleid wat een bedrijf moet voeren.

Brecht van Hulten: Ja gaan we zo op verder. Eerst nog even uh we constateren dus bedrijven moeten nu zelf aan de bak en eigenlijk wij allemaal. Wij moeten leren dat we echt anders onze energie moeten gebruiken. Is daar voldoende bewustzijn bij mensen en bij bedrijven, nu in eerste instantie?

David Peters : Nou, ik denk dat dat groeiende is. Dus de partijen die eigenlijk nu niks kunnen maar wel willen, die gaan ermee aan de slag, hè, dus die hebben een hele hoge bewustzijn. De meeste mensen hebben eigenlijk nog geen last ervan. En ja, die moeten nog echt wel groeien in hun bewustzijn om dat dat het systeem verandert. De tijden dat de stroom 's nachts eigenlijk veel goedkoper is zijn ook is eigenlijk zijn eigenlijk geweest. Ja, en dan wordt toch echt, zoals Maarten net zei rond de middag, in de zomer, als er heel veel zon is. Dat is het goedkoopste moment voor voor elektriciteitsverbruik. Gaat dat worden.

Brecht van Hulten: Ja. Jij noemde net en we moeten eigenlijk wellicht naar een systeem. Dus er moet bewustwording komen. Maar we moeten misschien het systeem ook veranderen, dus ander soort prijsprikkels geven. Waar denk je dan aan?

David Peters : Ja, ik denk dat dit ook zeker speelt bij de huishoudens waar we ook een transitie in moeten gaan. Daar hebben we dat daltarief nachttarief. Daar heb je nog een salderingsregeling waardoor mensen eigenlijk gewoon zomaar al hun zonne energie op het net kunnen gooien en dat later er weer van af mogen halen en financieel weg mogen strepen. Maar er zit geen enkele prikkel om de energie die je opwekt op het goede moment te gebruiken en om om net bewust aan de slag te zijn. Ja dus.

Brecht van Hulten: Overdag je auto opladen en je wasmachine aanzetten in plaats van als de zon schijnt.

David Peters : Ja, en en en zoals mijn oma die draaide de was altijd 's nachts. Ja, vanwege het nachttarief en je moet er naar toe dat dat dus was draaien als de zon schijnt, dat dat de mindset wordt. En daar horen dan ook prijsprikkels bij die je inderdaad op de juiste momenten waarschijnlijk energie goedkoper maken en rekening houdend met belasting van netten en dergelijke.

Brecht van Hulten: Ja en dan heb je het over prijsprikkels en dag-nacht tarieven 2.0, zeg maar. Zijn er nog andere dingen waar aan kunnen denken om mensen te verleiden om hun gedrag te veranderen?

David Peters : Nou ja, wat je bijvoorbeeld Waar je aan kan denken is het heel transparant maken wat de situatie is. Ik Ik ben ervan overtuigd dat een groot deel van een van de consumenten, als je ze uitlegt wat ze moeten doen, dat ze daar best wel als het kan een steentje aan bij willen dragen. Bijvoorbeeld Iedereen kent de berichten van de waterbedrijven ieder jaar van: Zou u nu alsjeblieft uw tuin niet willen sproeien of uw auto niet willen was? Daar wordt niet gehandhaafd. Dat zal niet iedereen zich eraan houden, maar iedereen die welwillend is...

Brecht van Hulten: Het zit wel in je hoofd. Inderdaad, als je aan het sproeien bent dat je denkt: oeh.

David Peters : Ja, precies. Nou ja, ik denk dat we daar echt nog wel stappen in te zetten hebben. We hebben bijvoorbeeld recentelijk een e-klok gelanceerd waarbij je eigenlijk, als je daar naar kijkt, dan kan je gewoon zien wat is de situatie op het net? Is het groen? Nou ja, doe je ding. Ja. Is het rood? Ja, alsjeblieft zou je dan, ja, de dingen die echt moeten willen doen. En ja, het wasje, om het maar even bij dit spreekwoordelijke voorbeeld te houden, zou je dat niet willen uitstellen naar het moment dat het oké is.

Brecht van Hulten: Een e-klok en dan per regio of...

David Peters : Nu is het nog totaal, maar je zult hier naartoe moeten dat je het per regio moet gaan doen omdat die locatie afhankelijkheid van het. Nederland staat ook niet de hele dag. Het is niet overal file, het is op de A2 of de A12, etc. Ja, daar zullen we dus naartoe moeten. En we moeten ook zorgen dat we de apparaten kunnen sturen.

Brecht van Hulten: De apparaten sturen. Wat bedoel je precies?

David Peters : Nou, we hadden het bijvoorbeeld over de oven van de quichemaker net. Maar ook een auto of een warmtepomp. Je wilt eigenlijk dat die automatisch reageren op de prikkels die eigenlijk uit het systeem komen.

Brecht van Hulten: Je bedoelt hier dat die bij wijze van spreken 'weten' tussen aanhalingstekens van oh, nu is er een piek, nu moet ik even, hè, als warmtepomp, moet ik nu even in de standby-modus.

David Peters : Ja, of nu even niet laden. Of je zegt er bijvoorbeeld heel veel mensen die al een dynamische energiecontract hebben en die komen thuis. Nou die zeggen ik plug mijn auto in en ik stel in dat hij pas dan gaat laden omdat het dan goedkoop is. Nou ja, dat soort dingen. Die technologie, die digitalisering is ook superbelangrijk om deze beweging mogelijk te maken. Dat hoort echt bij dat nieuwe energiesysteem, die digitalisering en die gedragsverandering.

Brecht van Hulten: Ja. Die slimme apparaten. Jij bent van de innovatie en de technologie maakt.

Maarten de Vries: Ja. En dit is een vakgebied waar we de afgelopen jaren echt allerlei innovatieprojecten op hebben gedraaid. En ik denk dat Nederland ook best wel op aan het pionieren is. Elektrische auto's vind ik een heel mooi voorbeeld. De gedachte is heel logisch, want we gaan de energievraag niet als iedereen om 5.00 uur thuiskomt. Inpluggen, volle bak laden, maar we smeren dat uit of we verplaatsen naar de nacht. En in het begin vond men dat heel spannend. Ja, maar mijn auto moet gewoon kunnen rijden. Ik moet die afstand kunnen afleggen en uiteindelijk na een aantal jaren hier mee experimenteren zien we gewoon dat. Die auto is de dag erna echt wel vol. Ook als je dat vermogen een beetje verschuift. En mensen vinden het wel spannend. En de oplossing die heel veel aanbieders van diensten op dit gebied hebben ontwikkeld, dat is gewoon je krijgt de app en er zit een grote rode knop op. En die grote rode knop. Als je die indrukt dan zegt ie dat betekent gewoon volle bak laden. Bijvoorbeeld omdat ik s nachts om 2.00 uur op vakantie wil gaan en iedereen drukt een keer op die knop om te testen of die werkt. En daarna vertrouwen ze het systeem, hebben ze het gevoel dat ze controle hebben en dat het werkt.

Brecht van Hulten: En dat soort techniek bestaat dus al.

Maarten de Vries: Ja, ik vind ANWB Energie zo'n geweldig voorbeeld, zo'n lekker Hollands bedrijf en die hebben zelf een energietak opgezet met een een app voor de elektrische rijders die dan kunnen inspelen op energieprijzen. Nou, daar komen in de toekomst dan ook nog prikkels bij vanuit de netbeheerder.

Brecht van Hulten: En niet alleen vanwege de prijs, maar ook of er een piek is of niet.

Maarten de Vries: Ja, ja en en dan kan je dus de elektrische rijder een voordeel geven doordat hij van de juiste financiële prikkels vruchten kan plukken. Dat hij op de goede momenten goedkope stroom in die auto stopt en wordt het gewoon een stuk betaalbaarder. Met elektrische auto's zijn we al wel een stukje op weg. Ik denk met warmtepompen, dat zou de volgende stap zijn. En dan zitten we precies nu waar we vijf jaar geleden met elektrische auto's zijn. Dat vinden we spannend. We willen niet dat iemand aan de temperatuur in mijn huis komt en alle warmtepomp fabrikanten zeggen ik wil niet dat de netbeheerder of wie dan ook elke paar seconden een warmtepomp aan en uit zet, want dan gaat die sneller kapot. Het is hele valide zorgen, maar we kunnen echt een systeem ontwikkelen waarin we zeggen in een huis mag het maximaal plus of min een halve graad worden en dan gaat die warmtepomp gewoon weer aan.

Brecht van Hulten: Je zegt een systeem ontwikkelen is iets dat gaande of is het al beschikbaar? Is het alleen de mentaliteit die nog oploopt?

Maarten de Vries: Nu in projecten hebben we hier echt voorbeelden van gezien, maar dat is nog veel maatwerk programmeerwerk en het zit echt in de pionieringsfase. Wat een grote uitdaging is dat je niet zomaar elke warmtepomp kan aansturen. En dat is niet zomaar plug en play mogelijk. Dus elk merk, elk type warmtepomp vraagt weer om extra programmeerwerk, om maatwerk om die sturing te mogelijk te maken. En dat kost veel te veel energie. En daardoor is dit nog geen markt. Waar je naartoe zou willen is dat je elke warmtepomp gewoon plug en play stuurbaar is. Denk aan een een printer. Als je die koopt dan vraag je je ook niet af of die thuis wel bij je computer ingeplugd kan worden. Je weet dat het USB is en je weet dat je een paar keer op volgende drukt en dan is ie geïnstalleerd en dan loopt het en daar moeten we ook met warmtepompen naar toe. Maar dat vraagt echt een stuk standaardisatie en ik ben er ook wel van overtuigd dat vraagt om een stukje wetgeving om dat af te dwingen. Want je.

Brecht van Hulten: Ziet. Ja, ik wou net zeggen wat? Wat is er nodig van, van het rijk of of van andere partijen om dit mogelijk te maken? Dat er echt.

Maarten de Vries: Normen gesteld worden aan die apparaten van Hij moet op deze en deze manier stuurbaar zijn. Ik denk dat je dat zou moeten verplichten of dat je moet zeggen we geven alleen subsidie aan zo'n warmtepomp als die slim stuurbaar is. Dat kan denk ik een enorme boost geven aan het ja, want de verkoop van juist die slimme apparaten. Want op dit moment is de markt vooral gericht op zo stil mogelijk en zo goedkoop mogelijk en nog niet op zo slim mogelijk.

Brecht van Hulten: We hebben het nu over die slimme en stuurbare apparaten en er is nog een een buzzwoord op dit gebied. En dan blijf ik nog even bij die bedrijventerreinen, namelijk energie hubs. Ja, is, is dat de holy grail of hoe? Misschien eerst even uitleggen hoe het hoe het werkt?

Maarten de Vries: De gedachte die wij zien is allerlei bedrijven op bedrijventerreinen lopen tegen de grenzen aan aan capaciteit die ze van de netbeheerder krijgen. Maar je ziet ook op die terreinen dat niet iedereen op hetzelfde moment energie gebruikt. Dus een bakker die gebruikte tussen vier en zeven en zodat alle broodjes op tijd vers zijn en een ander bedrijf waarschijnlijk in de middag als die zijn processen draait. De gedachte is kunnen we nou veel, niet veel beter, niet samenwerken, lokaal die capaciteit delen met elkaar en misschien zelfs in opslag investeren samen in plaats van dat iedereen dat individueel achter zijn eigen meter doet. Ik denk dat dat iets is in het energiesysteem waar we echt naar toe gaan in de toekomst. We zijn het nu vooral op aan het pakken als een korte termijn oplossing voor die net congestie. En in de toekomst worden die systemen nog veel prachtiger en dynamischer en met andere energiedragers dan elektriciteit. Maar het is ook wel een beetje een buzzword dat dat zei. Heel terecht. En ik merk dat ook bij. Wij doen allerlei innovatieprojecten op dit gebied om ervan te leren, maar we moeten wel beseffen dat er op dit moment vier energie hubs live zijn.

Brecht van Hulten: Dus dat is nog niet veel nee.

Maarten de Vries: Nee, en dat zijn allemaal pilots met heel veel maatwerk en heel veel begeleiding en in veel gevallen ook nog een stuk subsidie erbij om het mogelijk te maken.

Brecht van Hulten: Maar er ligt daar wel de toekomst.

Maarten de Vries: Ik denk het wel, maar ik denk dat de eerste stap altijd gaat zijn als je als bedrijf tegen de conventie aanloopt van begin met monitoren, begin je eigen situatie te begrijpen en ga van daaruit een slim plan ontwikkelen en dan kan je vanuit je eigen situatie verder kijken. Ook kan ik misschien iets met de buren doen, maar wij zien de situatie nu soms omgedraaid worden dat we bijna letterlijk gebeld worden door een en een ambtenaar en die zegt ja mijn wethouder die wil een energy hub en die zegt dan nog net niet de vraag waar koop ik dat? Maar eigenlijk is dat wel de vraag. Dat is niet wat de energy hub is. De energy hub is echt gezamenlijk bottom-up. Iets creëren wat wat meerwaarde heeft voor die verschillende partijen. En ik geloof echt dat het de toekomst is waar we naartoe gaan. Maar het zit ook in een hype.

Brecht van Hulten: Zo'n energie hub heeft natuurlijk ook wel een ingewikkelde kant. Namelijk, je moet met heel veel verschillende bedrijven allemaal op één lijn komen.

Maarten de Vries: Dat is het lastige.

Maarten de Vries: De techniek is daar de uitdaging niet. En de energiemanagementsystemen, die bestaan wel, maar toch die afspraken met elkaar. Hoe delen we die capaciteit? En als we afspreken dat jij vooral 's nachts gebruikt en ik vooral overdag, maar iemand gaat toch een keer wat meer gebruiken en de netbeheerder wordt boos op ons als collectief. Hoe gaan we daarmee om? Wie is aansprakelijk? Wie moet het meeste investeren? Degene die het meeste baat heeft of degene die het meeste geld heeft? Dat zijn allerlei dingen die uitgezocht moeten worden. Verzekeraars. Hoe kijkt een verzekeraar naar een gezamenlijke batterij?

Brecht van Hulten: Dus je moet nog flink wat hobbels nemen als bedrijventerrein, wil je dit implementeren.

Maarten de Vries: Ja, maar voor die die, die management en gewoon als bedrijf zelf inzicht daarin krijgen, daar is nu een hele markt aan het opkomen. Paar jaar geleden had je vooral batterij bedrijven die zeiden ik kan je wel adviseren en dan wist je de oplossing al neem een batterij. En nu heb je allerlei clubs, ingenieursbureaus, adviesbureaus die hier ook op inspelen en die gewoon daarin kunnen begeleiden. En ook de meetbedrijven beginnen hier een grote rol te pakken.

Brecht van Hulten: En dan heb je misschien bij juist advies niet eens een batterij nodig, maar moet je gewoon je gedrag aanpassen. Ja, ik wil even naar de huishoudens. We hebben het al benoemd. Het gaat uiteindelijk om een algehele mentaliteitsverandering. Maar de woningbouw heeft hier nog niet heel veel te maken. Hoewel recentelijk in het nieuws was dat nieuwbouwwijken toch problemen ondervinden. Dat er nu wordt gezegd door onder meer de gemeente, de provincies Gelderland, Flevoland en Utrecht. Nou, als er nieuwe wijken willen blijven aansluiten, dan moeten we ook maar deels weer gas inzetten. Hoe ernstig zijn de problemen in nieuwbouwwijken nu?

Maarten de Vries: Nou, als je van afstand er naar kijkt dan. Dan hebben we op sommige plekken echt gewoon een capaciteitstekort. En de meeste van dit soort projecten gaan nog door. Waar eigenlijk de pijn zit is eigenlijk dat we de bedrijven waar we het net over hadden, of grotere aansluiting of grote appartementen. Die kunnen geen aansluiting meer krijgen. Nou en dat is met name in de grote gebiedsontwikkeling. En dan heb ik het niet over een wijk of over één straat wat ergens bijgebouwd wordt, maar echte grote gebiedsontwikkelingen, vaak bij steden in de buurt. En daar moeten we echt kijken hoe kunnen we dat mogelijk maken? En daar staan we wederom echt aan de vooravond hoe we dit veel effectiever met elkaar kunnen doen. Ook die contracten die bijvoorbeeld waar we het net over hadden bij bedrijventerreinen, zou je ook in die gebieden kunnen gebruiken.

Brecht van Hulten: Hoe bedoel je dat? Hoe gaat dat er dan uit zien?

Maarten de Vries: Je kan gewoon delen, capaciteit delen met elkaar, dus in een wijk met. Maar daar heb ik het wel over. Grote gebieden, daar heb ik het dus niet over huizen. Dus gewoon in een straat, maar bijvoorbeeld grote appartementencomplexen. Heb ik gewoon zware aansluitingen voor liften of voor horeca. Weet ik wat er allemaal in zit. En wederom, die zijn niet altijd allemaal even zwaar belast. Dus de totale belasting van een nieuwbouw gebied kunnen we ook heel erg terugbrengen als we dat willen. Nou daar zijn we net mee begonnen ja.

Brecht van Hulten: Wordt er al over nagedacht Maarten? Over dat soort hele slimme systeem?

Maarten de Vries: Nou, heel lang, was eigenlijk de gedachte. Voor die nieuwbouw is wel ruimte gereserveerd op de netten. Dat komt nog wel goed en we zien daar nu eigenlijk dat we gewoon ingehaald worden door de praktijk. Ik zie wel voorbeelden dat er echt over nagedacht wordt. Ik noem het dan maar even met de term energieplanologie. Als we zo'n gebied gaan ontwikkelen, hoe doen we dat nou? Bijvoorbeeld laatst in Veenendaal. Daar is, daar wordt een groot warmtenet aangelegd en die moet gevoed worden met een industriële warmtepomp, dus elektrisch. En die kreeg een aansluiting bij een netbeheerder. En dan zag je de oplossingsrichting. Wij sluiten een slim contract met de netbeheerder dat we niet altijd stroom afnemen, maar alleen op de momenten dat er ruimte is. En we doen een grote warmtebuffer bij ons warmtenet, zodat we gewoon die momenten zonder stroom kunnen kunnen overzien. En ik vind dat een heel mooi voorbeeld, want dat is iets wat je ook zo in nieuwbouw zou kunnen toepassen, dat je dus echt gaat kijken. We gaan een gebied ontwikkelen en de grote, zeker de grote stroomvragers, de warmtenetten ook. Ken je die? Kan je daar afspraken mee maken?

Brecht van Hulten: En dan moet je dus de partij in een heel vroeg stadium van projectontwikkelaars tot architecten, gemeenten, moeten eigenlijk al met energie bezig zijn, nog nog in de ontwerpfase.

David Peters : Dit is echt ook, we hadden het net over de gedragsverandering voor de gebruiker, maar eigenlijk de beleidsmatige gedragsverandering is echt dat je helemaal naar de voorkant gaat. Het automatisme van energie aanvragen is er niet meer. Je moet echt aan de voorkant eigenlijk echt gaan plannen. Energieplanologie is een heel mooi woord. Wat wordt hier eigenlijk de energie oplossing in deze wijk en hoe gaan we dat ook voor elkaar krijgen? En dat is gewoon nieuw. Dus dat is eigenlijk van reactief bouwen naar echt proactief bouwen. Nadenken van hoe gaat het hier eruitzien en hoe kan het wel?

Brecht van Hulten: Ja, tot slot nog even de de de bestaande bouw in. In dat bericht wat recentelijk in het nieuws was wat ik net al zei, waarin de provincies Gelderland, Flevoland en Utrecht zeggen het net is hier vol. Zeggen ze ook voor bestaande bouw. Schaf nou niet allemaal massaal een all-electric warmtepomp aan, maar begin met een hybride. Dat vind ik eigenlijk zonde, want we willen allemaal gasloos en doe nou gelijk. Die all-electric lijkt een heel dubbele boodschap. Hoe kijken jullie daar tegen aan? Is dat wel de oplossing en de noodzaak?

David Peters : Of het is ook echt noodzakelijk om het zo maar te zeggen. Tegelijkertijd kom je heel ver met een hybride warmtepomp. Wat eigenlijk in deze provincies de uitdaging is, is echt de elektriciteitspiek in de winter en met name als het heel koud is. Het grote voordeel van een hybride warmtepomp is dat het dat die over kan op gas als het echt nodig is, maar dat geeft flexibiliteit en minder druk op het net. En wat je eigenlijk ziet bij al deze maatregelen, ja, het liefst zou je in één keer naar de eind maatregel doorstappen. Tegelijkertijd is de extra CO2-uitstoot door even deze tussenstap te zetten, valt relatief mee. En dus ondersteun je hiermee het energiesysteem en zorg je er eigenlijk voor dat die verduurzaming van de gebouwde omgeving ook door kan gaan, ondanks dat we zo krap op ons campingnetje zitten.

Brecht van Hulten: Ja, het is wel eigenlijk een hele goede tussenoplossing. Jullie hebben gezegd Belangrijk in dit hele proces is onze mentaliteitsverandering dat we echt anders naar het energiesysteem moeten gaan kijken. Flexibel. We moeten al onze apparaten verslimmen, maar dat net moet ook verzwaard worden. We hadden het er al even over hoe. Hoe lang gaat dat duren?

David Peters : Ja, een goeie vraag. Ik ben heel blij met je vraag, want ik denk dat alles wat we net zeiden is superbelangrijk. Maar die bouwopgave, dat is natuurlijk bouwen. Bouwen, bouwen staat bij ons voorop. Zeker in deze fase waar je zegt dat elektriciteit moet minimaal een keer twee, drie gaan. Ik denk dat wij over heel Nederland blijven, we gewoon tot 2050 moeten bouwen en daarna een paar voorbeelden, dus dat is bijvoorbeeld een heel groot elektriciteits station wat je wel eens langs de weg ziet. Ik was laatst bij een elektriciteitsstation waar wind op zee komt. Dat zijn 23 hectare. Dat is enorm aan ruimte, dus daar kun je aan denk maar ook bij jou, mij in de wijk. Er liggen kabels hier in de grond, Er staan transformatorhuisjes overal. Tot 2050 moeten alle netbeheerders 50.000 trafohuisjes in de grond stoppen, Moeten we van Maastricht naar Groningen en weer terug graven. Iedere maand even qua getal. Dus die enorme opgave. Die uitvoeringskant is superbelangrijk om dat voor elkaar te krijgen. En hoe sneller we dat doen, hoe makkelijker eigenlijk het weer dat dichter bij dat energiesysteem van de toekomst komen.

Brecht van Hulten: Ja, dat moet dus snel. Wat zie jij om je heen gebeuren? Reageren gemeenten ook snel in het...?

Maarten de Vries: Voor gemeenten is het heel nieuw en is dat onlangs in een discussie waar een gemeente ook zei tegen een netbeheerder ja, wij kregen bericht dat jullie zulke huisjes willen plaatsen. Is dat nou eigenlijk wel nodig? Het vraagt zoveel ruimte, dus onze insteek is ja, liever niet als het niet hoeft.

Brecht van Hulten: Wat zei jij toen?

Maarten de Vries: Ik heb vooral geluisterd. De netbeheerder gaf al een heel duidelijk antwoord, wat liet zien hoe belangrijk het was dat dat dit er wel komt. Ook voor die burgers in dat gebied, voor de bedrijvigheid in het gebied. Maar je ziet vooral dit in het voorbeeld stukje mindset dat die gemeenten daar en die moeten daar ook echt over gaan nadenken en het liefst al eerder. Als je in een wijk aan de slag gaat. En waar komt zo'n transformatorhuisje? Waar is er plek voor? Wat betekent dat voor de inrichting van het groen, de parkjes, de speeltuinen? En hoe eerder je voor zulke dingen plek kan reserveren, hoe beter.

Brecht van Hulten: Ja, dat valt dus weer binnen die energieplanologie. Mooi woord. Ik wil graag afronden met met een tip, advies, oproep. Net wat jullie willen. Want ja, we hebben het over die mentaliteitsverandering gehad. Dat gaat natuurlijk over alle professionals, gemeenteambtenaren, iedereen die hiermee te maken krijgt. Wat wil jij ze meegeven, David?

David Peters : Ja, ik zou eigenlijk zeggen dat als je terugdenkt vanuit het toekomstige energiesysteem, sta daar open, voor een nieuwe energiesysteem en blijf zoeken hoe het wel kan. Ja, ik denk ik denk dat de deze dit gesprek wel duidelijk is geworden. Transities niet vanzelf gaan en dat het voor iedereen en voor alle partijen een een verandering vraagt. Dus ik zou eigenlijk willen zeggen: vraag niet wat wat het energiesysteem voor jou kan doen, maar wat kan jij doen voor het energiesysteem?

Brecht van Hulten: Maarten, heb jij hier nog een oproep aan?

Maarten de Vries: Ja, het sluit hier eigenlijk wel op aan, wat ik wil zeggen. Ik denk dat het hele gedoe wat we nu moeten gaan doen. Inzicht krijgen, energiemanagement, sturen, digitale oplossingen. Dat doen we niet alleen omdat de netbeheerder het zo zwaar heeft en en en en. Maar ook omdat er een kans ligt. En dat is gewoon een kans om om in te spelen op goedkope energie, op groene energie. En dat is waarmee je als bedrijf je kan onderscheiden in de toekomst. Dat is waarmee je als burger een betaalbare energierekening houdt waarmee we als maatschappij het hele energiesysteem betaalbaar houden. Dus dat sluit heel erg aan op wat David zei. Kijk naar het systeem van de toekomst. In de toekomst is slimme sturing. Intelligentie in het systeem. Dat is iets logisch, want daarmee wordt het groen en daarmee wordt het betaalbaar. En we halen dat proces nu iets naar voren vanwege netcongestie. Maar we doen dit niet alleen vanwege net congestie.

Brecht van Hulten: Precies. Het is goed voor het milieu en goed voor de portemonnee. Nog altijd datzelfde mantra. Hartelijk dank voor jullie toelichting en uitleg over netcongestie, David Peters en Maarten de Vries. Dit was aflevering 7van de podcastserie Expeditie Energie, waarin wij kennis en informatie delen over wat we gezamenlijk moeten doen om de doelen van het Klimaatakkoord te halen. En dit keer ging het dus over net congestie. De oplossingen daarvoor, warmtepompen kwamen ook al even aan bod. Daar zoemen we in de volgende aflevering verder op in. Wil je nog meer weten? Kijk dan op Nplw.nl en alle afleveringen van Expeditie Energie vind je via Spotify en Apple Podcasts. Dank voor het luisteren en tot de volgende keer!