Restwarmte

• een bron: een (vaak industriële) locatie die restwarmte heeft;
• een bestaand of nieuw warmtenet;
• een warmtepomp om de warmte verder te verwarmen (indien nodig).

Restwarmte is warmte die vrijkomt bij een industrieel productieproces en niet meer economisch rendabel te gebruiken is. Zonder aansluiting op een warmtenet wordt deze hoeveelheid warmte geloosd op het oppervlaktewater of in de lucht. De grote industrie beschikt over grote hoeveelheden restwarmte met een bruikbaar temperatuurniveau om kassen, gebouwen en tapwater te verwarmen. Datacenters, koelhuizen en supermarkten beschikken in mindere mate ook over deze warmte. 

Voor restwarmte geldt een strenge definitie vanuit Europese regelgeving: “onvermijdelijke warmte of koude die als bijproduct in industriële of stroomopwekkingsinstallaties of in de tertiaire sector wordt opgewekt, die ongebruikt terecht zou komen in lucht of water zonder verbinding met een stadsverwarmings- of koelingssysteem, wanneer een warmtekrachtkoppelingsproces is gebruikt of zal worden gebruikt of warmtekrachtkoppeling niet haalbaar is.” Restwarmte wordt ook wel afvalwarmte genoemd, niet te verwarren met warmte uit afvalverbranding (AVI).

Of restwarmte een geschikte warmtebron is hangt af van een aantal factoren:

• De temperatuur van de restwarmte is belangrijk voor de technische en financiële haalbaarheid.
• Daarbij horen ook de afstand tot een (bestaand) warmtenet en de afnemers.
• Een combinatie met andere warmtebronnen is belangrijk in verband met de leveringszekerheid. 

Er zijn investeringen nodig om de restwarmte beschikbaar te krijgen. Daarvoor vraagt de bronhouder soms een vergoeding. De warmteleverancier is verantwoordelijk voor het warmtenet en betrouwbare levering. 

Restwarmte komt meestal uit fabrieken die fossiele brandstoffen gebruiken, maar de restwarmte zelf is CO2-vrij omdat het een onvermijdelijk bijproduct is. Het opwaarderen van de temperatuur met een warmtepomp, zodat de temperatuur hoog genoeg is voor het verwarmen van gebouwen, kan CO2-uitstoot veroorzaken. Bij restwarmteprojecten is vaak een piek- en back-upinstallatie aanwezig op aardgas. Deze installaties zijn moeilijker te verduurzamen met bijvoorbeeld grootschalige warmteopslag of groengas. Restwarmtebenutting leidt niet tot een situatie waarin je afhankelijk blijft van fossiele brandstoffen, omdat de fabrieken zelf doelstellingen hebben om te verduurzamen. Restwarmte telt bij nieuwbouwprojecten als duurzame warmtebron mee om te voldoen aan de energieprestatie-eisen van het bouwbesluit.

Gebouweigenaar/bewoner

Restwarmte wordt geleverd via een warmtenet, dus er is een warmtenetaansluiting nodig. Voor deze aansluiting betaalt de woningeigenaar een eenmalige bijdrage voor aansluitkosten aan de warmteleverancier. Voor een warmtenetaansluiting is isoleren of het plaatsen van leidingen soms nodig. 

Bron van de restwarmte

De aanpassingen bij een industrieel bedrijf gebeuren meestal tijdens een onderhoudsstop. Voor het bedrijf is van belang dat onttrekking van restwarmte het kernproces niet nadelig beïnvloedt. Restwarmte wordt vaak onttrokken ‘aan de randen van processen’. Vanuit daar moet een beperkt leidingnet naar een warmte-overdrachtspunt gaan, om over te dragen naar de warmtenetexploitant. De verkoop van restwarmte is nooit de basisactiviteit van een bedrijf. Het bedrijf vraagt meestal een vergoeding voor de uitkoppeling (warmtehergebruik), toezicht en onderhoud van installaties. Financiën zijn voor een bedrijf niet de drijfveer, meestal is het goed buurmanschap en goed voor het imago.

Exploitant warmtenet

De kernactiviteit van de exploitant van het warmtenet (warmteleverancier) is in- en verkoop van warmte. Die zal ook de risico’s beheersen en met de industrie zoeken naar een acceptabele vorm. 

Gemeente

De gemeente brengt vaak de partijen bij elkaar. De gemeente of de regio kan de bronnen van restwarmte lokaliseren en in de regionale energiestrategie opnemen. Daarnaast is de gemeente in het voortraject vaak de partij die onderzoeken financiert om projecten te helpen realiseren. 

Netbeheerder

Als restwarmte een voldoende hoge temperatuur heeft, is er geen opwaardering nodig. Bij lage temperatuurbronnen, zoals een datacentrum, is opwaardering met een centrale warmtepomp of met warmtepompen bij de afnemers nodig. Bij een centrale warmtepomp moet er een grote elektriciteitsaansluiting zijn. Een gasnet wordt mogelijk geleidelijk afgeschaft. 

De benutting van restwarmte zal naar verwachting sterk groeien vanuit de grote industrie en vanuit solitaire industrieën dicht bij een warmtenet. Door de industriële verduurzaming en elektrificatie kan de beschikbaarheid van restwarmte afnemen. Datathermie en restwarmte uit elektrolyse (bij productie van waterstof) worden gezien als restwarmtebronnen van de toekomst.

• Yara restwarmtelevering aan WarmCo voor het verwarmen van kassen | WarmCO2
• Restwarmte van Nouryon voor het warmtenet Hengelo | Warmtebedrijf Hengelo
• Levering restwarmte datacenter Zernike voor campus Groningen | Campus Groningen
• Levering warmte van datacenter aan high tech campus in Eindhoven | NorthC Datacenters 
• Restwarmte uit datacenter Aalsmeer in uniek energie-uitwisselingsnet

• Bekijk de handreiking gebiedsgerichte warmte-uitwisseling | Rvo.nl
• Lees verder over de benutting van restwarmte | Rvo.nl
• De locatie van (potentiële) restwarmtebronnen vind je op Warmteatlas.nl