Gedragskennis en kennis van de manier waarop je gedrag effectief kunt beïnvloeden kan van grote waarde zijn om inwoners mee te krijgen met de uitdagingen waar we voor staan als het gaat om de warmtetransitie. Versterk je wijkaanpak in 5 stappen met gedragskennis.

Stap 1 | Bepaal het probleem of de behoefte

Abstracte doelen zijn mooi voor beleidsstukken, maar als proeftuin ben je met concrete uitdagingen in de praktijk bezig. “Het aardgasvrij maken van de wijken” is zo’n mooi abstract doel dat eigenlijk niet geschikt is als je mensen in beweging wil krijgen. Want wat wil je dat bewoners concreet gaan doen? Stel jezelf daarom de volgende vragen:

•  Wat is het probleem?
• Door welke keuzes vanuit de doelgroep ontstaat het probleem?
• Wat willen we bereiken? of: Wat is onze behoefte?
• Om welke bewoners gaat het?
• Wanneer zijn we tevreden?

Stap 2 | Formuleer doelgedrag

De kunst bij gedragsverandering is om het gedrag dat je wilt zien zo concreet mogelijk te maken.Doelgedrag bestaat uit twee delen: een specifieke doelgroep en een handeling. Meer weten over doelgedrag? Bekijk onderstaande video. 

Stap 3 | Commitment en sociale beïnvloeding

Het toepassen van kleine duwtjes bij elkaar kan tot grote resultaten leiden. Door het gebruik van commitment bewoners te stimuleren aan een kleine stap of actie te beginnen en dit uit te vergroten met sociale beïnvloeding activeren we een vliegwieleffect: de twee sporen versterken elkaar op lange termijn.

• Laat mensen zich uitspreken. Zie een actie als onderdeel van een groter geheel. Mensen zijn van nature geneigd consistent te willen zijn. Door een actie te communiceren als een stap in de transitie naar aardgasvrij wonen, creëer je een gevoel van commitment. Dit gevoel versterk je als mensen hun positieve ervaringen uit laat spreken.
• Laat mensen een kleine actie uitvoeren en vergroot daarmee de kans op grotere vervolgacties. Laat mensen eerst een kleine stap zetten, zoals een vrijblijvend energiegesprek of het invullen van een vragenlijst. Als er een tijdje later een groter verzoek wordt gedaan, wat in het verlengde ligt van die kleinere actie, zijn mensen eerder bereid om ook aan dat grotere verzoek gehoor te geven. Het is daarbij wel belangrijk feedback terug te koppelen na het eerste kleinere verzoek. Bijvoorbeeld door een compliment te geven, of te erkennen dat ze een stap de juiste richting in gezet hebben.
• Laat mensen publiekelijk commitment tonen. Dat kan al iets heel kleins zijn wat laat zien dat ze bezig zijn met de transitie naar aardgasvrij, zoals een sticker of een bordje in de tuin. Met het plaatsen van iets kleins committeert men zich aan de boodschap die erbij hoort, en werkt het geplaatste als een reminder aan deze commitment.
• Kies voor gelijke anderen als afzender. Dit kan een bekend gezicht zijn van een organisatie, of iemand die juist dichtbij de bewoners staat, zoals een buurtgenoot. Bij voorkeur is deze persoon een koploper: iemand die bijvoorbeeld al een stap verder is gegaan in de voorbereiding op de komst van het aardgasvrije alternatief.
• Laat zien wat ‘normaal’ is met sociale bewijskracht. Maak zichtbaar dat veel mensen zich voorbereiden en stappen zetten in de transitie, zoals mensen die eerder commitment hebben geuit. Ook wanneer er nog geen meerderheid al volledig aardgasvrij woont, zorgt het zichtbaar maken van de acties die al gedaan zijn ervoor dat de positieve sociale norm zichtbaar wordt.
• Laat zien dat je moeite doet en laat het wederkerigheidsprincipe z’n werk doen. Maak ook communicatie, zoals opschaalbare middelen, persoonlijk. Geef de boodschap bijvoorbeeld een gezicht door foto’s toe te voegen van de afzender of bijvoorbeeld van degene die een woningscan komt doen bij de bewoner thuis. Laat daarnaast zien dat je moeite doet. Mensen zijn namelijk eerder geneigd iets terug te doen voor iemand die moeite voor ze heeft gedaan. Bijvoorbeeld door een handgeschreven post-it op een brief of een handgeschreven groet op een kaartje.

Stap 4 | Geef bewoners feedback

Het vertrouwen van bewoners in de aanpak hangt niet alleen af van de uitkomst. Een zorgvuldig proces wordt door burgers vaak belangrijker gevonden dan de uitkomst. Dit noemen we ook wel ‘procedurele rechtvaardigheid’. Dit begrip bestaat uit drie elementen :

1. Respectvolle communicatie naar bewoners
2. Het bieden van voldoende ruimte voor de mening en inbreng van bewoner
3. Het afleggen van voldoende en open verantwoording over de totstandkoming van een besluit

Koppel terug aan bewoners wat er wel of niet met hun inbreng is gedaan, en waarom. Wees zo concreet mogelijk. Wanneer het (te) lang duurt voordat duidelijk is wát er precies met inbreng is gedaan, laat bewoners dan weten dat het een tijd kan duren voordat ze iets horen. Van buitenaf is immers niet zichtbaar wat er achter de schermen gebeurt.

Stap 5 | Herhaal effectieve componenten communicatie

Als proeftuin loop je dikwijls voor op bewoners wat betreft het proces richting aardgasvrij wonen. Op het moment dat voor het eerst met de bewoner gecommuniceerd wordt (en hun klantreis begint) is de proeftuin al een paar stappen verder. De overstap naar aardgasvrij wonen betekent voor bewoners vaak het nemen van grote maatregelen, waar een langdurige oriëntatie en besluitvorming bij hoort die niet synchroon loopt met de planning van de proeftuin zelf en voor iedere bewoner anders verloopt.

• Waarom herhalen? Dat een bewoner bij een eerste bericht vanuit de proeftuin nog niet meteen tot actie overgaat, is dan ook niet gek. Een bewoner is mogelijk nog niet zo ver en heeft nog tijd nodig om zich te oriënteren. Herhaling van een boodschap is daarom nodig om aan te sluiten op de klantreis en levens van de verschillende bewoners.
• Waarom evalueren? Daarnaast is in een langdurig traject zoals de transitie naar aardgasvrije woningen veel kans om gaandeweg te leren. Welke componenten van gebruikte concepten en communicatie werken minder goed, en welke zijn juist effectief en daarmee kansrijk voor herhaling? Door tussentijds te evalueren kan je je aanpak aanscherpen.

Meer informatie

• Meer weten over hoe gedragswetenschap kan helpen om bewoners mee te krijgen met de energietransitie? Bekijk de eindrapportage gedragsonderzoek (pdf).